چهل حديث خواندني درباره عمر و سرمايه زندگي

1ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

عُمرُ المَرءِ لاقيمةَ لَه.

عمر انسان (آنقدر گرانبها است که) به هيچ قيمتي قابل ارزيابي نيست. (اسرارالبلاغه، ص 89)

2ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِضاعَةُ الفُرصَةِ غُصَّةٌ.

از دست دادن فرصت‌هاي خير، براي انسان مايه غم و اندوه است. (نهج‌البلاغه، کلمة 114)

3ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

مَنْ فُتِحَ لَهُ بَابُ خَيْرٍ فَلْيَنْتَهِزْهُ فَاِِنَّهُ لايَدْرِي مَتَي يُغْلَقُ عَنْهُ؟

کسي که يک دري از خير به رويش باز شد آن را غنيمت بشمارد زيرا نمي‌داند چه وقت به روي او بسته خواهد شد؟ (بحار، ج 77، ص 165)

4ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِنتَهِزوا فُرَصَ الخَير فإنّها تَمُرُّ مَرَّ السَّحابٍ.

از فرصت‌هاي خوب استفاده کنيد. آن‌ها مانند ابر زودگذرند. (فهرست غرر، ص 304)

5ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مِنَ الخُرقِ تَرکُ الفُرصةِ عِندَ الإمکان.

فرصت که به دست آمد، از دست دادن آن نشانة حماقت و ابلهي است. (شرح غرر، ج 6، ص 45)

6ـ امام حسن مجتبي(ع):

الفرصةُ سريعةُ الفَوتِ بَطئيةُ العَودِ!

فرصت‌ها زود از دست مي‌روند و دير باز مي‌گردند! (بحار، ج 78، ص 113)

7ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

رُبَّ فائتٍ لايُدرَكُ اِلحاقُه!

چه‌بسا از دست رفته‌اي که ديگر قابل جبران نيست! (شرح غرر، ج 4، ص 355)

8ـ «امام حسين(عليه‌السلام)»:

نافِسوا في‌المكارِمِ، و سارِعوا في ‌الـمَغانمِ.

در بهره‌برداري از فرصت‌هاي خوب شتاب کنيد و براي رسيدن به اهداف عاليه بر يکديگر سبقت بگيريد. (بحار، ج 78، ص 355)

9ـ «امام محمدباقر (عليه‌السلام)»:

ايّاكَ والتَّفريطَ عِندَ اِمكانِ الفُرصةِ فَاِنَّهُ ميدانٌ يَجري لِأَهلِهِ بِالخُسران.

به هوش باش، فرصت که به دست آمد مبادا کوتاهي کني که مسلّماً سراسر به زيان تو تمام خواهد شد. (بحار، ج 78، ص 165)

10ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

كُن عَلي عُمرِكَ أَشحَّ مِنكَ عَلي دِرهَمِكَ وَ دينارِك.

بر عُمر خودت بيش از پول و نقدينه‌ات بخيل و تنگ‌نظر باش. (آن را بيهوده از دست مده). (سفينه، ج 2، ص 258)

11ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

إنَّ ماضي يَومِكَ مُنتَقِلٌ و باقيهِ مُتّهمٌ فَاغتَنِمْ وَقتَكَ بِالعَمَلِ!

ديروز که گذشت و به فردا هم اطمينان نيست، امروزت را با اعمال صالحه غنيمت شمار! (شرح غرر، ج 2، ص 507)

12ـ «امام جعفرصادق (عليه‌السلام)»:

اِنْ اُجِّلتَ في عُمرِکَ يَومَين فَاجعَل اَحَدَهُما لِأَدَبِکَ لِتَستَعينُ بِهِ علي يَومِ مَوتِک.

اگر از عمرت فقط دو روز مانده باشد يک روزش را به فرا گرفتن دستورات و معارف الهي اختصاص بده تا تو را به روز مرگت ياري دهد. (روضه(فروع) کافي، ج 8، ص 150)

13) «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

اَليَومُ غَنيمةٌ وَغداً لاتَدري لِمَن هُوَ؟

امروز را غنيمت شمار، تو چه مي‌داني فردا از آنِ که خواهد بود؟ (بحار، ج 78، ص 179)

14) «امام موسي‌كاظم(عليه‌السلام)»:

لَيسَ مِنّا مَن لَمْ يُحاسِبْ نَفسَه كُلَّ يَومٍ.

کسي که همه روزه به حساب خود رسيدگي نکند (و خوب و بد خود را بررسي ننمايد) پيرو ما نيست. (تحف‌العقول، ص 417)

15) «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

حاسِبوُا أَنفُسَكُم قَبلَ أَن تُحاسَبوا!

(امروز) به حساب خود برسيد پيش از آنکه (فردا) به حساب شما برسند! (وسائل، ج 11، ص 380)

16) «مولي اميرالمؤمنين(عليه‌السلام)»:

اِنّ اَنفاسَكَ أَجزاءُ عُمرِكَ فَلاتُفنها اِلاّ في طاعَةٍ تُزلِفُك.

اين نَفَس‌هاي تو، يکايک أجزاي عمر تو است، برحذر باش که آن‌ها را جز در راه اطاعتي که تو را به خدا نزديک کند به هَدَر ندهي. (شرح غرر، ج 2، ص 276)

17) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

إنَّ عُمرَكَ وقتُكَ الّذي أنتَ فيهِ.

عمر تو، همين وقت و زماني است که هم‌اكنون در آن به سر مي‌بري (آن را غنيمت بشمار). (شرح غرر، ج 2، ص 500)

18) امام موسي‌بن‌جعفر(ع):

اِِيّاكَ وَ الْكَسَلَ وَالضَّجَرَ فَاِنّهُما يَمنعاكَ حَظكَ مِن‌َ الدُّنيا وَ الآخرة.

برحذر باش! و از تن‌پروري و بي‌حوصلگي بپرهيز. اين دو خصلت به طور حتم تو را از بهره‌هاي دنيا و آخرت هر دو محروم خواهد ساخت. (مواعظ صدوق، ص 108)

19) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

قَلَّ ما أدبَرَ شيءٌ فَأقبلَ!

کمتر چيزي بوده وقتي از دست رفت دوباره بازگردد! (امالي طوسي، ج 1، ص 251)

20) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

تَدارَكْ في آخِرِ عُمرِكَ ما فاتَكَ في اَوَّلهِ.

در باقيماندة عمر خود (با اعمال صالحه) عمر از دست رفته را جبران کن. (مواعظ عدديّه، ص 21)

21) «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

مَنْ أَحْسَنَ فِيمَا مَضي مِن عُمرِه لَم يُؤاخَذْ بِما مَضَي مِن ذَنبِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فِيمَا بَقِيَ مِن عُمرِه أُخِذَ بِالأَوَّلِ وَ الآخِرِ!

کسي که در باقيماندة عمر خود اعمال خود را نيکو کند از گناهان گذشته‌اش بازخواست نمي‌شود و اگر با همان کردارهاي بد عمر خود را به پايان ببرد از تمامي اعمال او از اول تا به آخر بازخواست خواهد گرديد! (بحار، ج 77، ص 113)

22) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

بقيّةُ عُمرِ الـمَرءِ لاثَمَن لَهُ، يُدرِكُ بها مافاتَ و يُحيي بِها ما أَماتَ.

بقيه عمر آدمي (آنقدر گرانبها است که‌) قابل ارزيابي نيست، انسان مي‌تواند خوبي‌هاي از دست رفته را جبران کند و فضائلي که در وجود خود سرکوب کرده را احيا نمايد. (مجموعة وراّم، ج 1، ص 36)

23) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن اشتَغَل بِالفُضول فاتَهُ مِن مُهِمِّهِ الَمأْمولُ.

کسي که خود را به مسائل بيهوده سرگرم کند از خواسته‌هاي واقعي زندگي خود باز خواهد ماند. (شرح غرر، ج 5، ص 336)

24) «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

اُغدُ عالِماً اَو مُتعلِّماً و اِياكَ أَنْ تَكُونَ لاهياً مُتَلَذِّذاً.

روز خود را طوري بگذران که يا عالم باشي يا دانش‌آموز، و برحذر باش از اينکه عمرت در غفلت هوسراني‌ها و کامجوئيهاي زيانبخش سپري گردد. (مشکوة‌الانوار، ج 1، ص 301)

25) امام حسن مجتبي(ع):

يا ابنَ آدَم! إنّكَ لَم تَزَلْ في هَدمِ عُمرِك مُنذُ سَقَطْتَ مِن بَطنِ أُمِِّكَ فَخُذ مِمّا في يَدَيكَ لِما بَينَ يَدَيك.

اي آدميزاد! از آن زمان که از شکم مادر بيرون شدي مرتب در حال انهدام و ويراني عمر خود بودي، تو (امروز را غنيمت بدار) و آنچه در وُسع واختيار داري براي بعد از مرگ خود توشه بردار. (تحف‌العقول، ص 112)

26) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

ا‌ِنّما اَنتَ بَعضُ ايّامِك، فكُلُّ يَومٍ يَمضيِ عَلَيكَ يَمضيِ بِبَعضِكَ!

اين را بدان که وجود تو همان شمارش روزهاي عمر تو است، هر روزي که بر تو بگذرد قسمتي از وجود تو را به همراه خود مي‌برد! (شرح غرر، ج 3، ص 77)

27) «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

اَلأيّامُ ثلاثةٌ: فيومٌ مَضي لايُدْرَكُ و يومٌ اَلناسُ فيهِ فَيَنبَغِي أَن يَغتَنِموُهُ وَ غدٌ اِنّما في اَيديهم اَمَلُه.

ايام زندگي سه روز است: يک روز که گذشت و ديگر دسترسي بدان نيست، ديگر روزي است که اکنون مردم در آن به سر مي‌برند و بايد که آن را غنيمت بدارند و ديگر فردايي است که آرزوهاي خود را تنها بدان بسته‌اند. (تحف‌العقول، ص 324)

28) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

يا ابن آدم! كُن وَصِيَّ نفسِكَ وَاعْمَل في مالِكَ ما تؤثِرُ أَنْ يُعَمَل فيه مِن بَعِدك.

اي آدميزاد! تو خود وَصيّ خود باش و آنچه مي‌خواهي که بعد از خودت (ديگران) در مال (و ترکة) تو اِعمال کنند آن را به دست خود اجرا نما. (نهج‌البلاغه، کلمة 246)

29) «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

لاتَقطَعِ النّهارَ بِكذا وَ كذا فَاِنّ مَعَكَ مَن يَحْفَظُ عليكَ.

روز خود را بيهوده با چنين و چنان از دست مده، و اين را بدان که در کنارت (فرشته) کسي است که تمام رفتارها و گفتارهاي تو را ثبت و ضبط مي‌کند. (لئالي‌الاخبار، ج 1، ص 14)

30) «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

اِنّ اَهلَ الجَنَّةِ لايَندِمونَ عَلي شَيءٍ مِن اُمورِ الدُنيا اِلاّ علي ساعَةٍ مرَّتْ بِهِم في‌الدّنيا لَمْ يَذكُروا اللَّهَ فيها.

بهشتيان، (فردا) بر هيچ يک از امور دنيا اظهار ندامت و پشيماني نمي‌کنند جز آن ساعتي که بر آن‌ها گذشت و خدا را در آن ياد نمي‌کردند. (لئالي‌الاخبار، ج1، ص 15)

31) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

من شَغَلَ نَفسَهُ بِما لايَجب ضَيَّعَ مِن أَمرهِ ما يَجِب.

کسي که خود را به کارهاي غير ضروري سرگرم کند کارهاي واجب و ضروري خود را از دست خواهد داد. (شرح غرر، ج 5، ص 313)

32) «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

ايّاكَ وَالغَفلَةَ، فَفيها تَكون قَسوَةُ القَلبِ.

به هوش باش که غفلت، قساوت قلب مي‌آورد، تو از آن کاملاً برحذر باش. (بحار، ج 78، ص 164)

33) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

العاقلُ مَن لايُضَيِّعُ لَهُ نَفَساً فيما لاَينفَعُه.

آدم عاقل کسي است که (حتّي) يک نَفَس از عمر خود را در چيزي که برايش سودي ندارد به هَدَر نمي‌دهد. (شرح غرر، ج 2، ص 155)

34) «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

المَغبونُ مَن غَبَنَ عُمْرهُ ساعةً بعدَ ساعَة!

آدم مغبون و زيانکار کسي است که با غبن و فريب، دارد عمر خود را ساعت به ساعت از دست مي‌دهد! (بحار، ج 78، ص 152)

35) «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

مَن جاوزَ الأَربَعينَ وَلَم يَغلِبْ خَيرُهُ شَرَّهُ فَليَتَجَهَّزْ إلَي‌النّار!

کسي که عمرش از چهل گذشت و اعمال نيکش بر کارهاي بد و ناهنجارش برتري نيافت خود را براي آتش دوزخ آماده نمايد! (مشکوةالانوار، ج 1، ص 381)

36) «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

مَنِ اسْتَوي يَوْماهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ وَ مَنْ كانَ آخِرُ يَوْمَيْهِ خيرَهُما فَهُوَ مَغبوطٌ و مَنْ كانَ آخِرُ يَومَيه شَرَّهُما فَهُوَ مَلْعوُن!

کسي که دو روز او در بهره‌وري از زندگي‌ مساوي باشد مغبون و زيانکار است و کسي که امروز او بهتر از ديروزش باشد محلّ غبطه و آرزوي ديگران است و آن کس که امروزش بدتر از ديروزش باشد از رحمت خدا دور باد! (کتاب «الحديث»، ج 2، ص 326)

37) «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

من عَمَّرهُ اللهُ سِتّينَ سَنَةً فَقَد اَعذَرَ اِلَيه مِنَ العُمر.

کسي که خدا شصت سال به او عمر داده ديگر جاي عذرتراشي (از تقصيرات) براي او باقي نگذاشته است. (شهاب‌الاخبار، ص 168)

38) «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

بادِر باِنتِهازِ البُغيَةِ عن اِمكانِ الفُرصَةِ، ولا اِمكانَ كَالأيّامِ الخالِيَةِ مَعَ صِحَّةِ الأبدان.

وقتي فرصت به دست آمد تو بي‌درنگ از آن استفاده کن. و هيچ فرصتي مانند سلامتي بدن توأم با فراغت و آسودگي خاطر نيست. (بحار، ج 78، ص 144)

39) «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِمضِ لِكُلِّ يَومٍ عَمَلَهُ فَاِنَّ لِكُلِّ يَومٍ مافيه.

هر روز به کارهاي همان روز بپرداز. کار هر روزي اختصاص به روز خود دارد. (نهج‌البلاغه، نامة 53)

40) «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

اِنّ لِلّهِ في أيّامِ دَهرِكُم نَفحاتٌ اَلا فَتَرَصَّدوا لها.

در ايام عمر شما گاهي نسيم رحمت اِلهي مي‌وَزَد (و زمينة موفقيت به دست مي‌آيد) شما بکوشيد و (براي کمال بهره‌برداري) همواره در کمين باشيد. (بحار، ج 78، ص 113)