هشدار بي‌سابقه رهبري به حوزه‌هاي علميه

به گزارش خبرگزاري فارس، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي در پيامي به همايش بين‌المللي يکصدمين سالگشت بازتأسيس حوزه‌ علميه‌ قم، ضمن تبيين عناصر و کارکِردهاي گوناگون حوزه به بيان الزامات تحقق يک «حوزه پيشرو و سرآمد» که نوآور، بالنده، به‌روز، پاسخگوي مسائل نوپديد، مهذّب، داراي روحيه پيشرفت و مجاهدت و هويت انقلابي و همچنين مستعد براي طراحي نظامات اداره جامعه است، پرداختند و تأکيد کردند: مهمترين وظيفه حوزه «بلاغ مبين» است که از برترين مصاديق آن ترسيم خطوط اصلي و فرعي تمدّن نوين اسلامي و تبيين و ترويج و فرهنگ‌سازي آن در جامعه است.

در رابطه با منشور مقام معظم رهبري درباره حوزه علميه قم و تأکيد ايشان بر بلاغ مبين با حجت‌الاسلام والمسلمين حسين رفيعي نماينده مجلس خبرگان رهبري در خوزستان و معاون تبليغ حوزه‌هاي علميه کشور گفت‌وگو کرديم.

متن گفت‌وگوي خبرنگار گروه حوزه و دانشگاه خبرگزاري فارس با حجت‌الاسلام والمسلمين رفيعي را در زير مي‌خوانيد:

مقام معظم رهبري حوزه را به مثابه يک موجود زنده، پويا و فعال توصيف کرده‌اند

فارس: حاج آقا لطفا در ابتدا توضيح مبسوطي درباره منشور مقام معظم رهبري داشته باشيد؟

حجت الاسلام والمسلمين رفيعي:

 مقام معظم رهبري زمان ويژه‌اي را به نگارش اين منشور اختصاص دادند و برخي از برنامه‌هاي خود را کاهش دادند تا با مطالعه و دقت، اين پيام را تدوين کنند که در تاريخ هشتم ارديبهشت‌ماه به اتمام رسيد.

نثر اين پيام از نظر ادبي شباهت بسياري به بيانيه گام دوم انقلاب دارد و از جامعيت، دقت و ظرافت برخوردار است، يکي از نکات برجسته اين پيام آن است که اگر بخواهيم عناوين مختلفي براي آن در نظر بگيريم، مي‌توان آن را «منشور حوزه‌هاي علميه» يا «منشور حوزه پيشرو و سرآمد» ناميد، اما در حال حاضر به عنوان پيام يا منشور شناخته مي‌شود.

اين پيام حاوي نکته‌اي اساسي است که مقام معظم رهبري حوزه را به مثابه يک موجود زنده، پويا و فعال توصيف کرده‌اند و انتظاراتي از آن دارند تا به عنوان نهادي اثرگذار در سراسر جهان عمل کند، اين اثرگذاري مي‌تواند ابعاد و اشکال متنوعي داشته باشد، براي تحقق حوزه پيشرو و سرآمد در جهان، عناصر و ارکاني وجود دارد که بايد به آن‌ها توجه شود، اين امر مستلزم گفتمان‌سازي، فرهنگ‌سازي و ترويج اين مباحث در جامعه و ميان حوزويان است.

نکته حائز اهميت ديگر اين است که مخاطب اين پيام، تمامي حوزه‌هاي علميه اعم از حوزه خواهران، برادران و حوزه بين‌الملل هستند و همه آن‌ها به عنوان مخاطب درجه اول محسوب مي‌شوند، به‌ويژه حوزه علميه قم که به عنوان ستاره درخشان حوزه‌هاي علميه شناخته مي‌شود.

فارس: نهادهاي ديگر هم مي‌توانند مخاطب اين پيام باشند؟

حجت الاسلام والمسلمين رفيعي:

 اين پيام از منظر نهادي و ساختاري نيز جامعيت دارد، علاوه بر حوزه‌ها، نهادهاي ديگري مانند دانشگاه‌ها و ساير نهادهاي فرهنگي کشور نيز مخاطب اين پيام هستند و مي‌توانند آن را به گفتمان و فرهنگ تبديل کنند.

فارس: در اين منشور به برخي وقايع تاريخي شکل گيري حوزه هم اشاره شده است، لطفا در اين رابطه هم توضيح بفرماييد.

حجت الاسلام والمسلمين رفيعي:

اين منشور شامل سرفصل‌هاي متعددي است که مي‌توان به آن‌ها اشاره کرد، مقام معظم رهبري در اين پيام به وقايع تاريخي تأسيس حوزه اشاره کرده‌اند، براي مثال در سال‌هاي 1292 تا 1297 هجري شمسي همزمان با جنگ جهاني اول و در سال‌هاي آغازين شکل‌گيري حوزه، جنگ جهاني دوم رخ داد.

همچنين، ورود متفقين به ايران و حاکميت رضا شاه به عنوان پادشاه قاجار در فضايي از اختناق سياسي و ديني، شرايط سختي را براي حوزويان ايجاد کرده بود، طلاب اجازه فعاليت آزاد نداشتند و حتي گاهي براي درس خواندن مجبور بودند صبح از قم خارج شوند و شب بازگردند، در چنين شرايطي، حوزه علميه توسط مرحوم آيت‌الله حائري تأسيس شد، در حالي که استکبار و استعمار در غرب آسيا و کشورهاي اسلامي حاکم بود.

همچنين، تجربه شکست‌خورده‌اي از قرن پانزدهم ميلادي و دوره رنسانس وجود داشت، در آن زمان، کليسا به عنوان نماد ديني با پيشرفت‌هاي علمي و نظريه‌هاي جديد مخالفت مي‌کرد و دانشمندان را زنداني، تبعيد يا اعدام مي‌کرد؛ اين تقابل ميان علم و دين، به باور ناکارآمدي دين در اداره جامعه منجر شد و اين تفکر که دين از سياست جداست و نمي‌تواند نظام اجتماعي ايجاد کند، رواج يافت؛ اين ديدگاه در کشورهاي اسلامي نيز تأثير گذاشت و در ايران، تحت تأثير ملي‌گرايي، پان‌عربيسم و پان‌ترکيسم، تقويت شد.

در چنين فضايي، حوزه علميه در شرايط اختناق و تقابل گفتماني و نظامي شکل گرفت، مرحوم آيت‌الله حائري با کنار گذاشتن مرجعيت عامه، به قم آمدند و حوزه را تأسيس کردند.

اين اقدام، کاري بزرگ و امانت الهي بود که تنها امين‌الله قادر به انجام آن است، ايشان با تأسيس حوزه، شجره طيبه‌اي را بنا نهادند که ريشه‌هاي آن ثابت و شاخه‌هاي آن در آسمان است، اين حوزه در دوران اختناق به حيات خود ادامه داد و حتي پس از درگذشت ايشان، با وجود تصور برخي که حوزه نابود خواهد شد، به رشد خود ادامه داد.

 مرحوم آيت‌الله حائري علاوه بر تأسيس حوزه، به تربيت اخلاقي، نخبه‌پروري، توليد علم و تربيت مبلغ پرداختند.

ايشان اجازه تبليغ و نقل روايت را به هر فردي نمي‌دادند و تنها افراد با سواد، پخته و با تقوا اجازه منبر رفتن داشتند. همچنين، در مواجهه با مشکلات اجتماعي، مانند سيل، به ساخت خانه براي مردم و اعزام مبلغان به خارج از کشور اقدام کردند. اين اقدامات نشان‌دهنده پيوند عميق حوزه با مردم بود که به فتح قلب‌ها و انسجام اجتماعي منجر شد.

در ادامه، پس از مرحوم آيت‌الله حائري، مراجع بزرگي مانند مرحوم آقاي حجت، صدر و خونساري با وحدت و حمايت از مرجعيت آيت‌الله بروجردي، به تقويت حوزه کمک کردند، اين مرجعيت، بستري براي ظهور شخصيت‌هايي مانند امام خميني فراهم کرد که در دوره اختناق، به شبهات پاسخ مي‌دادند و اسلام را به فرهنگ تبديل کردند.

فارس: در حال حاضر شاخصه‌هاي حوزه علميه کنوني به چه شکل است؟

حجت الاسلام والمسلمين رفيعي:

 امروزه حوزه علميه بايد پويا، پيشرو و آگاه به تحولات جهاني باشد، مقام معظم رهبري تأکيد دارند که حوزه بايد تمدن‌ساز، اميدآفرين و آرمان‌ساز باشد.

فارس: دستيابي به اين امر مستلزم انجام چه فعاليت‌هايي است؟

حجت الاسلام والمسلمين رفيعي:

 اين امر مستلزم توليد فکر، تربيت نيروي انساني، گفتمان‌سازي و فرهنگ‌سازي است، يکي از راهبردهاي تمدني، امت‌سازي است که در مظاهري مانند حج، اربعين، جبهه مقاومت و بيداري اسلامي ديده مي‌شود، امروز مسأله فلسطين و غزه به محور اتحاد آزادي‌خواهان جهان تبديل شده است.

حوزه علميه بايد با تکيه بر فطرت، عقلانيت، فقاهت و قرآن، به توليد فقه امت‌ساز بپردازد، موضوعات جديدي مانند مسائل پزشکي، هسته‌اي، ثروت و تعاملات جهاني نيازمند اجتهاد پويا و توجه به عناصر زمان و مکان است، حوزه بايد با پژوهش‌هاي عميق، ارتباط با مردم و جوانان را تقويت کند و در برابر شبهات و هجمه‌ها پاسخگو باشد.

فارس: در اين زمينه شما به عنوان معاون تبليغ حوزه‌هاي علميه برنامه‌هاي عملياتي خواهيد داشت؟

حجت‌الاسلام والمسلمين رفيعي:

 بله، همايشي با حضور معاونين تبليغ سراسر کشور برگزار خواهد شد تا اين پيام به محور بحث‌ها تبديل شود.

مبلغ امروز نيازمند نظام معرفتي، بصيرتي، روان‌شناختي و مهارتي است تا بتواند با جامعه هدف ارتباط برقرار کند.

همچنين، تعامل حوزه و دانشگاه براي توليد نظامات اجتماعي، سياسي و فرهنگي ضروري است، اين تعامل در قالب تفاهم‌نامه‌ها و دبيرخانه‌هاي مشترک در حال پيگيري است، اما بايد تقويت شود.

در جمع‌بندي، اين منشور يک سند تحول بنيادين براي حوزه‌هاي علميه است که مي‌تواند حوزه را به جايگاه پيشرو و سرآمد برساند، مشروط بر اينکه به عنوان اولويت اصلي قرار گيرد و با انسجام، نقش‌آفريني نهادها و فرهنگ‌سازي اجرايي شود.