نگاهي به؛ مکتب شعر عاشورايي آذربايجان وعناصر ساختاري و ويژگي‌هاي آن (2)

بسياري از شاعران اين مکتب حتي قبل از پيروزي انقلاب با سرودن اشعاري عليه حکومت ستمشاهي و در توصيف انديشه‌هاي امام خميني«ره» به ميدان مبارزه‌ي سياسي وارد شدند و بعد از پيروزي انقلاب و در دوره‌ي دفاع مقدس نيز با سرودن شعر، حماسه‌ها وايثارگري‌هاي مجاهدان و رزمندگان را ارج نهادند.

شاعران آييني آذربايجان در دوره‌ي انقلاب نسبت به رخدادها و مسايل ايران و جهان اسلام بي تفاوت نبوده‌اند و موضوعاتي چون سرنوشت مسلمين در عراق، جمهوري آذربايجان(ايران شمالي)، بحرين، نيجريه، سوريه، موضوعات مربوط به جبهه‌ي مقاومت در مقابل تهاجم نظام سلطه و مسايل داخلي ايران نيز در اشعار اين جماعت دستمايه‌ي مضمون‌سازي‌ها و سخن پردازي‌ها بوده‌است. به بيان ديگر، شعر آييني دوره‌ي انقلاب مانند شعر آييني دوره‌ي قاجار نسبت به سرنوشت دين و جامعه بي‌تفاوت نيست و آگاهي و بيداري سياسي شاعران که در دوره‌ي انقلاب به نحو فراگيري اتفاق افتاده، رويکرد سياسي شعر آييني را پررنگتر کرده‌است.اين ويژگي، يکي از نشانه‌هاي رشد و تحول معنايي شعر آييني است.   

روشن است که منظور از رويکرد سياسي در مکتب شعر آييني آذربايجان به معناي سياست‌زدگي آن نيست، بلکه بدين معناست که اين مکتب ادبي با توجه به پيوند عميق انديشه‌اي و محتوايي خود با مذهب شيعه و قيام عاشورا و درآميختگي سياست با ديانت در اين مذهب و قيام، در ذات خود سياسي است. قيام عاشورا و مبارزات ائمه‌ي اطهار«عليهم‌السلام» و اصولا تلاش براي برپايي حکومت حق و رفع و دفع و زوال حاکميت ستم و اصلاح امت، حرکتي سياسي است و بديهي است شعري که هويت عاشورايي و علوي و فاطمي دارد، در بنيان و ذات خود نمي‌تواند غيرسياسي باشد. از اين روست که پيوستن شاعران معاصر عاشورايي آذربايجان همچون کهنمويي، تائب، حداد و ديگران به زمره‌ي مبارزان با حکومت پهلوي‌ها و سرودن اشعار اعتراضي و بيدارگر عليه حاکميت ضدّاسلامي و روشنگري درباره‌ي لزوم برپايي حکومت اسلامي بسيار طبيعي به نظر مي‌آيد. همراهي شاعراني چون استاد شهريار و ساير شاعران آييني آذربايجان با انقلاب و نظام جمهوري اسلامي نيز که به روشني اقدامي سياسي است، از همين منظر قابل بررسي و تبيين است.

عنوان مکتب

مکتب ادبي در واقع به معناي مجموعه‌ي سنت‌ها، هنجارها و انديشه‌ها و نظريه‌ها و ويژگي‌هايي است که به دلايل اجتماعي، سياسي يا فرهنگي در دوره‌اي خاص در ادبيات يک جامعه يا جمعي از شاعران نمود مي‌يابد و باعث تمايز آن در سبک، از شاعران و نويسندگان ديگر مي‌شود. 2 اغلب جهان‌بيني و انديشه‌ي جاري در آثار يک مکتب و محتواي اين آثار، نام و عنوان آن مکتب را مشخص مي‌کند.

عنوان «مکتب شعر آييني» يا «مکتب شعر رثايي و عاشورايي آذربايجان»، و يا «مکتب شعر عاشورايي آذربايجان» نيز در واقع تعريف و مفهومي کلي و مجمل و در عين حال گويا از اين مکتب ادبي است. و هر کس با شنيدن و خواندن اين عبارت، معنا و مفهوم آن را به صراحت و اجمال درک مي‌کند.

علت اينکه اين مکتب، مکتب شعر عاشورايي نام گرفته، آن است که بيشتر اشعار خلق شده توسط شاعران منتسب به اين مکتب، درباره‌ي قيام عاشورا مي‌باشد و موضوعي که شاعران آييني آذربايجان، چه در زبان فارسي و چه در زبان آذربايجاني بيشتر از ساير موضوعات به آن پرداخته‌اند، قيام عاشورا و رويدادها و وقايع مرتبط با اين قيام است، اگر چه درباره‌ي ساير موضوعات آييني نيز در اين مکتب فراوان شعر سروده شده‌است.

 هسته‌ي انديشه در مکتب شعر عاشورايي آذربايجان، اعتقاد به ولايت اميرالمؤمنين«عليه‌السلام» و ديگر اوصياي رسول اکرم«صلواةالله‌‌عليه ‌و‌آله» تا حضرت صاحب‌الزمان«عجل‌الله ‌تعالي فرجه‌الشريف» است و مضمون مرکزي و محوري در اين مکتب ادبي و در اشعار شاعران آييني آذربايجان، شخصيت عظيم حضرت سيدالشهداء«عليه‌السلام» و قيام عاشورا مي‌باشد و موضوعات و مضامين ديگر در پيوند با اين مضمون مرکزي مورد توجه شاعر قرار مي‌گيرد.