نفوذ بي‌سروصداي اردوغان در عراق با ماسک انسان‌دوستي

لذا آژانس همکاري و هماهنگي ترکيه‌(تيکا) به عنوان اصلي ترين بازوي توسعه نفوذ نرم ترکيه در عرصه بين الملل از سال2016 درآن فعاليت هاي گسترده‌اي را جهت تامين منافع ملي ترکيه انجام داده است. تيکا از طريق اين پروژه‌ها، به دنبال بهره‌برداري از قدرت نرم براي گسترش نفوذ ترکيه در عراق و مقابله با نفوذ منطقه‌اي ايران است.

اهميت عراق براي ترکيه

عراق به دليل موقعيت ژئوپليتيک استراتژيک، منابع طبيعي غني، و داشتن بازار 45 ميليوني براي ترکيه اهميت دارد. اين کشور نه‌تنها ميزبان جمعيت قابل‌توجهي از ترکمن‌ها است، بلکه به دليل منابع طبيعي و موقعيت استراتژيک، بستري براي رقابت‌هاي منطقه‌اي به‌ويژه ميان ترکيه و ايران محسوب مي‌شود.از اين رو ترکيه از طريق آژانس همکاري و هماهنگي خود موسوم به تيکا در عراق به دنبال ارائه تصوير مثبت از خود در جامعه اين کشور، گسترش صادرات، و کاهش نفوذ رقباي منطقه‌اي خود مانند ايران است. تيکا از سال 2016 و پس از بحران داعش، فعاليت‌هاي خود را در عراق با افتتاح دفتر بغداد آغاز کرد. تيکا با تمرکز بر کمک به اقشار نيازمند، به ويژه ترکمن‌هاي آسيب‌ديده از تروريسم، پروژه‌هاي همکاري توسعه‌اي متعددي را در اين کشور به اجرا درآورده است.اين فعاليت‌ها در زمينه‌هاي مختلفي از جمله آموزش، مشارکت در زندگي فرهنگي، توسعه واحدهاي اداري، حمايت از سازمان‌هاي غيردولتي، بهداشت، رفع نيازهاي اجتماعي، کشاورزي و موارد اورژانسي انجام شده ترکيه از طريق تيکا، با تمرکز بر قدرت نرم، به دنبال تقويت روابط فرهنگي و سياسي با عراق و کاهش نفوذ ايران در اين کشور است، ضمن اينکه از فرصت‌هاي اقتصادي براي حضور بيشتر در منطقه بهره مي‌برد.

پروژه‌هاي بهداشتي و اجتماعي

تيکا در حوزه بهداشت و زيرساخت‌هاي اجتماعي فعاليت‌هاي قابل‌توجهي در عراق انجام داده است. در سال 2021، پروژه نوسازي تصفيه‌خانه‌هاي سلم و مکاسب در منطقه ريدوانيه بغداد اجرا شد که آب شرب 40 هزار نفر را تأمين کرد و شامل نصب دستگاه‌هاي تصفيه و کلرزني و بازسازي پمپ‌هاي آب بود. همچنين، تيکا 20 ترانسفورماتور به اداره برق تلعفر اهدا کرد که برق 700 خانوار را تأمين مي‌کند و زيرساخت‌هاي تخريب‌شده در دوره داعش را احيا کرد. اين پروژه‌ها به بهبود کيفيت زندگي مردم و دسترسي به خدمات پايه کمک کرده‌اند.

پروژه‌هاي آموزشي و فرهنگي

در بخش آموزش و فرهنگ، تيکا پروژه‌هاي متنوعي را پيش برده است. در کرکوک، اين سازمان از بنياد همکاري و فرهنگ ترکمنلي براي ديجيتالي کردن آثار عثماني حمايت کرد و با تأمين اسکنرهاي حساس، رايانه و هارد ديسک، امکان دسترسي محققان جهاني به اين منابع را فراهم آورد.همچنين، دانشکده پرستاري تلعفر که در حملات داعش ويران شده بود، در سال 2018 بازسازي و مجهز شد. اين پروژه‌ها به حفظ ميراث فرهنگي و آموزش نيروي انساني کمک کرده‌اند.

پروژه‌هاي بشردوستانه و اجتماعي

تيکا در حوزه بشردوستانه نيز فعال بوده است. اين سازمان بسته‌هاي غذايي را به 300 خانواده در اردوگاه‌هاي پناهندگان اميريه الصمود در استان الانبار تحويل داد و چادر پذيرايي براي راهپيمايان اربعين در مسير کربلا برپا کرد که به مدت يک هفته خدمات ارائه داد.

همچنين، مراسم عاشورا در بغداد با توزيع نذورات ميان 2000 نفر برگزار شد. پارک ايازيه در تلعفر نيز بازسازي شد که فضايي امن براي کودکان و خانواده‌هاي ترکمن ايجاد کرد. در سال 2021، تيکا سالن جلسات معاونت حقوقي نخست‌وزيري عراق را بازسازي و مجهز کرد.

نفوذ ترکيه در جوامع محلي با پروژه‌هاي زيرساختي

فعاليت‌هاي تيکا در عراق نشان‌دهنده استراتژي ترکيه براي بهره‌برداري از قدرت نرم در راستاي اهداف سياسي و اقتصادي است. براساس برخي گزارش ها به نظر مي‌رسد که ديدگاه کلي مردم عراق نسبت به ترکيه در سال‌هاي اخير به دليل مسائلي نظير حضور نظامي ترکيه در شمال عراق،سدسازي روي رودهاي دجله و فرات و.. در مجموع منفي بوده استاز اين رو ترکيه تلاش دارد با فعاليت‌هاي گسترده و متنوع تيکا در عراق- به خصوص در مناطقي که اکثريت جمعيت آن را ترکمن‌ها تشکيل مي‌دهند- نظير کمک‌هاي بشردوستانه و پروژه‌هاي توسعه‌اي تيکا، به ويژه در زمان بحران‌ها و مشکلات، مي تواند تا حدودي بر تصوير ترکيه در عراق تاثير مثبت بگذارد.پروژه‌هاي بهداشتي، مانند تأمين آب شرب و بازسازي زيرساخت‌هاي برق، به دليل تماس مستقيم با نيازهاي اوليه مردم، وجهه‌اي مثبت براي ترکيه ايجاد مي‌کنند و به کاهش نارضايتي‌هاي اجتماعي کمک مي‌کنند. اين اقدامات مي‌توانند نفوذ ترکيه را در ميان جوامع محلي تقويت کنند، به‌ويژه در مناطقي که ايران نيز به دنبال گسترش نفوذ خود است.پروژه‌هاي آموزشي و فرهنگي، مانند ديجيتالي کردن آثار عثماني و بازسازي دانشکده پرستاري، با آموزش نخبگان و حفظ ميراث مشترک، به شکل‌دهي هويت فرهنگي و تقويت پيوندهاي تاريخي کمک مي‌کنند و مي‌توانند سياست خارجي عراق را به طور غيرمستقيم با منافع ترکيه هم‌راستا کنند. با اين حال، تأکيد بيش از حد بر ميراث عثماني ممکن است حساسيت‌هايي را در ميان گروه‌هاي غيرترکمن ايجاد کند.

پروژه‌هاي بشردوستانه و مذهبي، مانند توزيع غذا و برپايي چادر اربعين، بيانگر نگاه ترکيه به استفاده از تجمعات عظيم مذهبي مسلمانان کشورهاي مختلف -بويژه شيعيان- در راستاي افزايش نفوذ فرهنگي در جهان اسلام است.اين فعاليت ها در عراق ضمن تقويت حس همدلي، مي‌توانند به عنوان ابزاري براي نمايش حضور فرهنگي ترکيه در مناسبت‌هاي مذهبي شيعيان تفسير شوند، که ممکن است در رقابت با ايران نقش داشته باشد. از منظر اقتصادي، پروژه هاي تيکا مي‌توانند بستري براي حضور شرکت‌هاي ترک در عراق فراهم کنند، اما وابستگي پروژه‌ها به تجهيزات وارداتي از ترکيه ممکن است انتقاداتي را درباره خودکفايي محلي برانگيزد. در مجموع، اين پروژه‌ها نفوذ نرم ترکيه را تقويت مي‌کنند، اما موفقيت آن‌ها به تعادل ميان اهداف سياسي و نيازهاي واقعي مردم بستگي دارد.

بنابراين فعاليت‌هاي تيکا در عراق، با تمرکز بر بهداشت، آموزش و کمک‌هاي بشردوستانه، ابزار موثري براي گسترش نفوذ نرم ترکيه در اين کشور هستند در نهايت اهدف اصلي ترکيه از طريق فعاليت در عراق را مي توان کاهش نفوذ ايران و ايجاد چهره مثبت از ترکيه در ميان مردم عراق، احياي آثار عثماني و کمک به ترکمن هاي عراق -که از لحاظ قومي به ترکيه نزديک هستند- و تسخير بازار تک محصولي نسبتا بزرگ عراق که به شدت به واردات وابسته است، دانست.