4000 مؤسسه قرآني درگير بحران مالي و حقوقي‌اند

مؤسساتقرآني؛ ستون مردمي فرهنگ ديني کشور

مؤسسات قرآني مردمي، از دهه‌هاي گذشته تاکنون به‌عنوان ستون اصلي تربيت قاريان، حافظان، مربيان و مروجان فرهنگ قرآني در مناطق مختلف کشور ايفاي نقش کرده‌اند. اين نهادها با کمترين هزينه‌هاي دولتي و بيشترين پشتوانه مردمي، توانسته‌اند خلاءهاي ناشي از ضعف ساختارهاي رسمي در برخي مناطق محروم يا دورافتاده را پوشش دهند.

با اين حال، پايداري اين مؤسسات در گرو پشتيباني هدفمند، حمايت حقوقي و توانمندسازي مستمر آن‌هاست؛ امري که طي سال‌هاي اخير مورد غفلت واقع شده و امروز به يک موضوع هشدارآميز ملي تبديل شده است.

چالش‌هاي چند‌بعدي مؤسسات قرآني

حجت الاسلام ارباب سليماني، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، در اين باره مي‌گويد: بيش از چهار هزار مؤسسه قرآني در سراسر کشور فعال است که با وجود خدمات ارزشمند، با مشکلات و چالش‌هايي به‌ويژه در حوزه‌هاي مالي مواجهند.

بررسي کارشناسي وضعيت فعلي نشان مي‌دهد که مؤسسات قرآني با مشکلات عمده‌اي در سه حوزه اصلي مواجه هستند. از يک سو بخشي از اين نهادها با مشکلات مالي و کمبود منابع پايدار مواجه هستند. درواقع بسياري از مؤسسات قرآني صرفاً با کمک‌هاي مردمي، شهريه هنرجويان يا بودجه اندک پروژه‌اي فعاليت مي‌کنند.

نبود منابع پايدار، عدم دسترسي به بودجه‌هاي ملي و استاني، و کم‌رنگ بودن حمايت نهادهاي حمايتي، موجب شده که بسياري از مؤسسات با مشکل پرداخت اجاره، حقوق معلمان يا خريد تجهيزات آموزشي مواجه شوند.

مسائل بيمه‌اي و مالياتي نيز مشکل ديگر در مسير فعاليت مؤسسات قرآني است. به بيان ديگر، يکي از گره‌هاي پرچالش در مسير فعاليت مؤسسات قرآني، ابهام در وضعيت بيمه مربيان، ماليات بر فعاليت‌هاي آموزشي، و عدم معافيت‌هاي مشخص است. عدم شفافيت در قوانين و نبود سازوکار حمايتي در دستگاه‌هاي ذي‌ربط، موجب سردرگمي، بدهي‌هاي انباشته و حتي تعطيلي برخي مؤسسات شده
است.

از سوي ديگر، بخش قابل توجهي از مؤسسات تازه‌تأسيس يا آن‌هايي که به‌دلايل مختلف دچار افت عملکرد شده‌اند، نيازمند برنامه توانمندسازي علمي، اجرايي و ساختاري هستند. اين مؤسسات اگر از تجربيات نهادهاي موفق‌تر بهره‌مند شوند، مي‌توانند به سطح بالايي از کيفيت و اثربخشي برسند.

راهکارهاي پيشنهادي؛ از مسکن کوتاه‌مدت تا درمان بنيادين

معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در عين حال به راهکارهايي براي حل مسائل مؤسسات قرآني اشاره مي‌کند. او مي‌گويد: يکي از اقدامات معاونت در اين زمينه، گنجاندن محور حمايت از مؤسسات قرآني در تفاهم‌نامه‌هايي است که ميان معاونت و ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان‌ها به امضا مي‌رسد تا امکان پشتيباني از طرح‌هاي خلاقانه و قابل‌توجه آنها ممکن شود.

اين در حالي است که کارشناسان حوزه نهادهاي ديني و قرآني بر اين باورند که پايداري مؤسسات قرآني مردمي بايد جزء سياست‌هاي راهبردي کشور قرار گيرد. در اين مسير، چند راهکار قابل اجرا پيشنهاد مي‌شود.

ايجاد يک صندوق حمايت ملي از مؤسسات قرآني با مشارکت سازمان تبليغات اسلامي، سازمان اوقاف و نهادهاي فرهنگي ديگر مي تواند رد اين زمينه راهگشا باشد. تدوين بخشنامه‌هاي حمايتي مالياتي و بيمه‌اي ويژه مؤسسات قرآني غيرانتفاعي، برگزاري دوره‌هاي منظم توانمندسازي مديريتي، مالي، آموزشي و حقوقي براي مديران مؤسسات، تسهيل دسترسي به فضاهاي آموزشي وقفي و دولتي براي مؤسسات مردمي، تشکيل شبکه ارتباطي ميان مؤسسات فعال براي تبادل تجربه، محتوا و منابع انساني از ديگر راهکارهاي حل مسائل مؤسسات قرآني است.

ضرورت حمايت از قلب تپنده فعاليت‌هاي قرآني مردمي

اگر مؤسسات قرآني را قلب تپنده فعاليت‌هاي فرهنگي ديني مردمي بدانيم، امروز اين قلب نيازمند اکسيژن تازه‌اي از حمايت، سياست‌گذاري هدفمند و نگاه تمدني است. عدم توجه به وضعيت اين نهادها، موجب شکاف ميان آرمان‌هاي قرآني نظام و واقعيت‌هاي اجرايي در ميدان خواهد شد. بايد دانست حمايت از مؤسسات قرآني، حمايت از آينده قرآني نسل جوان و تقويت شبکه مردمي ايمان و هويت ديني در کشور است.

به اين ترتيب، ضروري است دستگاه‌هاي مسئول مانند سازمان تبليغات اسلامي، سازمان اوقاف، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان امور مالياتي و بيمه‌اي با رويکردي هماهنگ، به ياري اين جريان ريشه‌دار مردمي بشتابند.