مديريت يعني به جاي قهر و حذف، به دنبال اصلاح و هدايت باشيم

انسان به‌طور فطري به خود و اوصاف نفساني و افعال خود علاقه‌مند است؛ و از اين سه به عنوان حريم شخصي خود دفاع مي‌کند و لذا به آنچه خود مي‌داند يا انجام مي‌دهد، دل‌بستگي دارد و نسبت به آنچه نمي‌داند يا ديگران انجام مي‌دهند، بي‌علاقه و حتي معاند مي‌شود. به همين دليل است که فرمودند: «النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا».

عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم تأکيد کرد: خداي سبحان دو سرمايه بزرگ به انسان عطا کرده است؛ يکي در عرصه علم، که بديهيات را به صورت فطري در جان او نهاد و راه رسيدن از بديهي به نظري را نيز به او آموخت: «طلب العلم فريضة علي کل مؤمن و مؤمنة». ديگري در حوزه عمل، با نهادن علاقه فطري به نيکي، عدالت و احسان: «تزکيه کنيد و عمل صالح انجام دهيد». اما اگر اين سرمايه‌ها با هدايت انبيا همراه نباشد، انسان تنها به نفس خود دل مي‌بندد و از ديگران مي‌گريزد.

اين استاد حوزه علميه افزود: اين دلبستگي به «خود» باعث مي‌شود انسان به ويژگي‌هاي نفس خود دل‌بندد و ويژگي‌هاي ديگران را انکار کند؛ به افعال خود علاقه داشته باشد و افعال ديگران را نپذيرد. اين جمله‌ي اميرالمومنين خبري است که به داعي انشاء بيان شده است يعني بايد به حق دل‌بست نه به خود؛ بايد به وصف حقاني وابسته بود نه به وصف خود؛ و بايد به افعال الهي‌پسند علاقه‌مند بود، نه صرفاً افعال شخصي.

ضرورت هجرت علمي و فکري براي دستيابي به تشخيص حق از باطل

آيت‌الله جوادي آملي در ادامه، هجرت علمي را مقدمه ضروري براي شناخت حق و باطل و زمينه‌ساز جهاد در مسير الهي دانست و با اشاره به حکمت 173 نهج البلاغه «مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجُوهَ الْآرَاءِ، عَرَفَ مَوَاقِعَ الْخَطَإِ»، تأکيد کرد: کسي که از تفکر و هجرت علمي دوري کند، در همان سطح ابتدايي باقي خواهد ماند و نمي‌تواند حقيقت را از باطل، هدايت را از ضلالت و زشتي را از زيبايي تشخيص دهد.

عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با اشاره به لزوم بهره‌گيري از سرمايه‌هاي فطري و الهي انسان، اظهار کرد: اگر کسي از معلومات بديهي و اوليه‌اي که خداوند در نهاد او قرار داده و با هدايت رهبران الهي تکميل شده است، بهره ببرد و در مسير هجرت قرار گيرد، بايد بياموزد که چه چيزي حق و چه چيزي باطل است؛ چه چيزي نيکو و چه چيزي زشت است؛ چه کاري بايد انجام شود و چه کاري نبايد، اين سرمايه در درون انسان نهفته است. بنابراين، «هجرت» تنها به معناي جابه‌جايي مکاني نيست، بلکه مهم‌تر از آن، هجرت در مکانت و جايگاه وجودي انسان است.

وي افزود: اگر انسان با عقل و فطرت خود به استقبال آراء و افکار مختلف برود، مي‌تواند حق را از باطل، نيکو را از زشت، و راه درست را از نادرست تشخيص دهد. پس از اين شناخت، نوبت به جهاد مي‌رسد؛ خواه جهاد علمي، فرهنگي و فکري باشد و خواه جهاد نظامي.

غضب الهي شمشيري براي مبارزه با باطل است

آيت‌الله جوادي آملي در تفسير حکمت 174 نهج‌البلاغه اميرالمؤمنين(ع)، با اشاره به اهميت هدايت نيروي غضب در انسان، اظهار کرد: خداوند سرمايه‌هايي همچون نيروي غضب در وجود انسان قرار داده است. غضب از بهترين نعمت‌هاي الهي است که اگر در مسير الهي به‌کار گرفته شود، جهاد و دفاع از حق را تأمين مي‌کند.

وي با استناد به فرمايش اميرالمؤمنين(ع) که فرمودند«مَنْ أَحَدَّ سِنَانَ الْغَضَبِ لِلَّهِ قَوِيَ عَلَي قَتْلِ أَشِدَّاءِ الْبَاطِلِ»، تصريح کرد: غضب به‌منزله‌ شمشيري است که بايد آن را براي باطل‌زدايي تيز کرد، کسي که شمشير غضب را براي خدا تيز کند، توان مقابله با سرسختان باطل را خواهد
داشت.

اين مفسر قرآن کريم افزود: انسان بايد هم جهاد دروني داشته باشد و با رذائل اخلاقي و افعال ناپسند درون خود بجنگد، و هم در برابر متجاوزان به دين، مرز و بوم ايستادگي کند. اما اگر اين سلاح الهي، کُند و بي‌اثر شود، در روز خطر توان دفاع نخواهد داشت.

آيت‌الله جوادي آملي تأکيد کرد: تيز کردن اين سلاح نيازمند کارگاه تربيت و تزکيه است. نبايد هر مخالفتي با ديدگاه‌هاي شخصي را معارضه با دين تلقي کرد و با او جهاد کرد، بلکه هر کس با دين مخالف است بايد با او جهاد کرد و البته پيش از هرگونه مقابله با دشمن خارجي، انسان بايد با دشمن دروني يعني هوا و هوس خود بجنگد؛ چنان‌که قرآن مي‌فرمايد «فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ».

وي بيان کرد کرد: اگر کسي با هوس‌هاي باطل دروني مبارزه کند، از دشمنان بيروني واهمه‌اي نخواهد داشت. در چنين شرايطي، غضب الهي وسيله‌اي براي دفاع از حقيقت و مبارزه با باطل خواهد بود.

غلبه بر ترس‌هاي علمي با همت و بلندنظري ممکن است

در بخش ديگري از جلسه درس اخلاق، آيت‌الله جوادي آملي با شرح حکمت نهج‌البلاغه «إِذَا هِبْتَ أَمْراً فَقَعْ فِيهِ، فَإِنَّ شِدَّةَ تَوَقِّيهِ أَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنهُ»، به بيان راهکار عبور از ترس‌هاي ذهني پرداخت و تأکيد کرد: انسان اگر در مسير علم‌آموزي از دشواري‌هاي درسي يا سنگيني يک رشته علمي بترسد، در واقع اين ترس بيش از خود دشواري است و بايد با همت بلند و اعتماد به سرمايه‌هاي دروني خود، بر آن غلبه کرد.

وي با اشاره به اهميت همت و شرح صدر در مسير علم و معرفت افزود: گاه دانشجو يا طلبه‌اي از سنگيني يک کتاب يا سختي دروس شکايت دارد، اما بايد بداند که با تلاش بيشتر و جديت در درس و بحث، اين هيبت علمي فرو مي‌ريزد و مسير براي پيشرفت باز مي‌شود. ترس از يک علم يا رشته، اگر بيش از خود آن علم باشد، مانع رشد و ترقي خواهد شد.

عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم ادامه داد: خداوند شرح صدر و بلندنظري را دوست دارد، و کسي که با ديد وسيع و نگاهي بلند وارد عرصه علم و مديريت شود، به موفقيت خواهد رسيد. همان‌گونه که در سيره پيامبر اکرم (ص) آمده است، افق‌هاي وسيع براي کساني گشوده مي‌شود که از تحجير و محدوده‌سازي ذهني فاصله مي‌گيرند و به سمت ميدان‌هاي باز انديشه و تلاش گام برمي‌دارند.

مديريت اخلاقي، راه حل اصلاح جامعه

اين استاد حوزوي در ادامه به اهميت مديريت درون و اخلاق فردي پرداخت و بيان کرد: انسان اگر بخواهد مديري موفق باشد، بايد زود عصباني نشود، براي هر اشتباهي افراد را تنبيه نکند، و در مقابل، افراد موفق و متعهد را تشويق کند. مديريت اخلاقي يعني تربيت و اصلاح، نه فقط اخراج و مجازات؛ بايد به جاي قهر و حذف، به دنبال اصلاح و هدايت باشيم.

وي تأکيد کرد: کسي که مي‌خواهد جامعه را اصلاح کند، ابتدا بايد درون خود را اصلاح کند. اگر قلب انسان پاک شود، تصميمات او نيز از منبعي پاک خواهد جوشيد و رأي درست، از دل درست بيرون مي‌آيد. همان‌طور که آب زلال از چشمه پاک مي‌جوشد، رأي صحيح نيز از دل سالم و نيت خالص صادر مي‌شود.

اين مفسر قرآن کريم بيان کرد: اگر کسي بخواهد مدير خوبي باشد، نبايد براي هر اشتباهي ديگران را مجازات کند. زندگي سالم، دو سومش با زيرکي و درايت مي‌گذرد و يک سومش با تغافل؛ يعني بايد گاهي خود را به نديدن و نشنيدن بزند تا فضا آرام بماند و ديگران رشد کنند.

به گزارش ايسنا و به نقل از روابط عمومي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، آيت‌الله جوادي آملي تاکيد کرد: همان‌طور که بايد خطاکاران را با تدبير اصلاح کرد، شايستگان نيز بايد مورد تشويق قرار گيرند. اداره جامعه علمي بدون نگاه توأم با مهرباني، بزرگواري و تدبير، ممکن نخواهد بود.

علم و معرفت اهل‌بيت، نشانه قرب الهي و خضوع در پيشگاه خداوند است

آيت‌الله جوادي آملي با اشاره به رواياتي از امامان معصوم، به بيان مراتب علمي و معنوي اهل‌بيت(ع) پرداخت و گفت: گاهي از امام معصوم سؤال مي‌شود که چگونه از رحلت پدرشان مطلع مي‌شوند، در حالي که در سرزميني دور هستند. پاسخ مي‌دهند که ما حالتي از ذلت و خضوع شديد در پيشگاه خداوند احساس مي‌کنيم که پيش از آن نداشته‌ايم؛ از اين حالت مي‌فهميم که امام پيشين رحلت کرده است.

وي افزود: اين شناخت، گاه از طريق علم غيب و گاه از طريق شدت احساس معنوي است که در برابر ذات اقدس الهي به انسان دست مي‌دهد. گاهي انسان در اثر ترس، خضوع يا حضور معنوي شديد، خود را بسيار کوچک و خداوند را بسيار بزرگ مي‌بيند. اين احساس، علامتي است بر قرب الهي.

اين استاد قرآن کريم تأکيد کرد: امام جواد(ع) مي‌فرمايد: آن‌گاه که چنين خضوعي در ما پديد مي‌آيد که پيش از آن نبود، مي‌فهميم که حادثه‌اي بزرگ رخ داده است. اين درک، ثمره‌ پاکي، علم و قرب الهي است.