ماجراي دخالت هاي ترکيه در مرزهاي ايران

کريدور ترانزيتي در هر کشوري، بخشي از سرزمين آن کشور محسوب مي شود و مادامي که کشور کريدوري موافقت شده نداشته باشد، نمي توان در باره بهره گيري از مسير واقع در آن کشور آن را تحت فشار قرار داد. دولت ارمنستان از حق حاکميت کامل بر سرزمين خود برخوردار است و موافق اجازه دادن به ترکيه و ارمنستان براي ايجاد کريدور تحميلي و جعلي زنگه زور نيست و جمهوري اسلامي ايران، با هر نوع تغيير در مرزهاي مشترک ايران و ارمنستان و کشاندن پاي رژيم اشغالگر قدس به اين بازي بشدت مخالف است.براي نخستين بار، بدنبال امضاي موافقتنامه آتش بس پيشنهادي روسيه بين ارمنستان وجمهوريآذربايجان در نوامبر2020 ، سايت «کامرسانت» روسي، کروکي کريدور زنگه زور و شعبات آن را منتشر و موجب بروز اختلافات در منطقه شد.

بايد ياد آور شد که در سال 1992بدنبال شدت درگيري بينجمهوريآذربايجان و ارمنستان بر سر مساله قره باغ که در آستانه فروپاشي شوروي در سال 1988 آغاز شد، از سوي شوراي امنيت سازمان ملل حل مناقشه به «سازمان امنيت و همکاري در اروپا» واگذار شد. اين سازمان مسئوليت خود را به گروه کاري به نام «گروه مينسک» واگذار کرد که با شرکت چند کشور و برياست سه عضو دائم شوراي امنيت سازمان ملل، شامل: روسيه در همسايگي منطقه؛ فرانسه به نمايندگي از اروپا؛ ايالات متحده به عنوان ابر قدرت جهاني، تشکيل شد. در ماه مه سال 1994، در جبهه ها آتش بس اعلام شد. اين روند تا درگيري نوامبر 2020 (باصطلاح جنگ دوم قره باغ)، با وجود برخي نقض آتش بس از هر دو سو، ادامه يافت. جنگ نوامبر 2020 براي بازپس گيري مناطق اشغالي قره باغ و پيرامون از ارمنستان شگفتي آفرين بود.

جمهوري آذربايجان با بهره گيري از خدمات مستشاران نظامي و تجهيزات نظامي خريداري شده از ترکيه و اسرائيل وارد جبهه نبرد شد و شايد براي نخستين بار پهبادهاي جنگي ساخت اسرائيل و ترکيه در جبهه هاي نبرد بکار گرفته شد که به عنوان جنگ قرن 21، عليه قرن 20 بود. در مدت 44 روزجمهوريآذربايجان همه مناطق اشغالي بجز شهر «استپانکرت» (به آذري خان کندي=مرکز قره باغ) را تصرف کرد. در اين مقطع ولاديمير پوتين وارد صحنه سياسي شد و سران دو کشور را به امضاي موافقتنامه 16 ماده اي آتش بس وادار کرد. از آنجا که روسيه بدون مشارکت دو عضو ديگر گروه مينسک(ايالات متحده و فرانسه) اين موافقتامه را به امضاي طرفين رساند، از مقبوليت بين المللي برخوردار نشد.

بر اساس ماده 6 اين موافقتنامه مقرر شده بود که جمهوري آذربايجان دالاني به نام «لاچين» بين قره باغ و خاک ارمنستان به عرض 5 کيلومتر (تحت نظارت نيروهاي روسي مستقر در منطقه به استعداد 2000 نفر) در اخيتار ارامنه قره باغ قرار دهد تا ارامنه محاصره شده در قره باغ بتوانند به تهيه مواد غذايي و دارو از ارمنستان اقدام کنند. در ازاي آن، در بند 9 قيد شده بود که ارمنستان امکان ارتباط جمهوري خودمختار نخجوان (در غرب ارمنستان) را با خاک اصلي آذربايجان(در شرق) با گذر از يک مسير 40 کيلومتري زميني در جنوب ارمنستان در امتداد رود ارس به موازات مرز مشترک ارمنستان با ايران  تخصيص مي دهد تا نخجواني ها بتوانند با آذربايجان با گذر از خاک ارمنستان(همان گونه که در دوره شوروي بود) ارتباط برقرار سازند. از آنجا که جمهوري آذربايجان اجازه بهره برداري از دالان لاچين را به ارامنه نداد، ارمنستان نيز از اجراي بند 9 سر باز زد.

بدين ترتيب اجراي مفاد موافقتنامه آتش بس، که بدون تائيد ديگر روسا(فرانسه و آمريکا) و شوراي امنيت بود،  از تعهد طرفين خارج شد. در اين ميان حمله روسيه به شرق اوکراين، موجب خروج نيروهاي روسيه از منطقه و خلا نقش نظارتي روسيه در منطقه شد. آذربايجان با بهره گيري از اين موقعيت با تضيقات بيشتر بر 120 هزار ارمني ساکن در قره باغ، آنان را وادار به کوچ اجباري به ارمنستان کرد. در مقابل، دولت ارمنستان نيز از امکان برقراري ارتباط دو بخش جمهوري آذربايجان ممانعت به عمل آورد. در اين ميانجمهوريآذربايجان و ترکيه که در صدد بهره گيري از فضاي بند 9 موافقتنامه خود را براي توسعه کريدور خود خوانده به نام جعلي«زنگه زور» که آن را به عنوان برگ برنده و عامل پيروزي خود براي ارتباطات منطقه اي «جهان ترک» (از ترکيه تا آسياي مرکزي) در نظر داشتند، با تصميم دولت ارمنستان مبني بر مخالفت با کريدور زنگه زور، عليه دولت ارمنستان بسيج شدند و آن را به اشغال نظامي منطقه کريدور تهديد کردند. در اين بين ارتش جمهوري اسلامي ايران از آغاز درگيري با حضور در منطقه و برگزاري مانور نظامي نشان داد که اجازه نخواهد داد که به مرزهاي مشترک ايران و ارمنستان خللي وارد شود.

در واقع ترکيه باجمهوريآذربايجان با بهره گيري از «کريدور تراسکا» که از حوزه درياي سياه با گذر از دالان قفقاز از طريق ريل و جاده به بندر باکو و با گذر از درياي خزر به آسياي مرکزي دسترسي دارد، نيازي به کريدور زنگه زور ندارد.

زيرا منطقه آغازين کريدور از خاک ترکيه در دالان مجعول، از شرق ترکيه از منطقه اي با اقتصاد کشاورزي آغاز مي شود و بعد از ورود به نخجوان بايد با گذر از خاک ارمنستان وارد خاک اصلي جمهوري آذربايجان شده و به سمت شمال به باکو متصل شود و وارد کريدور تراسکا (در درياي خزر) شود. در حالي که آغاز کريدور تراسکا از شمال ترکيه از منطقه صنعتي با نقش صادرات توليدات صنعتي است.  هم ترکيه و هم جمهوريآذربايجان بخوبي مي دانند که هيچگاه در اين نقطه کريدوري وجود نداشته بلکه راه ارتباطي بين دو بخش از آذربايجان از قلمرو حاکميتي ارمنستان مي گذشته است.

ارمنستان بر اين باور است که ترکيه و آذربايجان قصد تصرف اين منطقه را دارند. به همين سبب در داخل قلمرو حاکميتي خود داراي حقوق ملي است و اجازه نخواهد داد جاه طلبي هاي اردوغان به محاصره همه جانبه ارمنستان از شرق و غرب و جنوب عملي شود که در آن صورت راه ارتباطي ارمنستان با ايران هم قطع خواهد شد .

منبع: روزنامه اطلاعات