فوت سالانه 50 هزار نفر بر اثر آلودگي ناشي از ذرات معلق

احمد طاهري در يازدهمين همايش ملي «مديريت آلودگي هوا، صدا و بو» که در پژوهشگاه هواشناسي و علم جو برگزار شد، تاکيد کرد: بر اساس نتايج يک نظرسنجي انجام شده در استان تهران رفع مشکل آلودگي هوا يکي از بزرگ‌ترين و جدي‌ترين خواسته‌هاي مردم تهران است.

وي گفت: سالانه جان 50 هزار نفر بر اثر آلودگي ناشي از ذرات معلق از دست مي رود. اين فاجعه‌اي زيانبار است که دست اندرکاران و فعالان اين زمينه بايد هر روز صبح آن را به خود ياد آوري کنند.

رييس مرکز ملي هوا و اقليم سازمان حفاظت محيط زيست تصريح کرد: شيب صعودي تنها مربوط به آلاينده ذرات معلق نيست. سال 96 براي اولين بار آلاينده ازن در شهر تهران به  شرايط ناسالم رسيد اما در سال‌هاي گذشته، سالانه بيش از 40 روز هواي ناسالم ناشي از افزايش ازن ثبت شد.

طاهري تاکيد کرد: آلودگي هوا حاصل يک سال يا دو سال نيست؛ افزايش سالانه مصرف، بدون برنامه‌ريزي براي کاهش منابع آلاينده است. اين شيب صعودي که در اغلب کلانشهرها مشاهده مي شود، نشان از برهم‌خوردن تعادل اين چرخه داشت.

وي ادامه داد: پيش‌تر سرانه مصرف روزانه بنزين 80 تا 85 ميليون ليتر بود که در کمتر از پنج سال به 135 ميليون ليتر رسيده است.

رييس مرکز ملي هوا و اقليم سازمان حفاظت محيط زيست با بيان اينکه يکي از مؤثرترين عوامل در اين ناترازي، فرسودگي ناوگان حمل‌ونقل است، ادامه داد: در سال 1399 تنها حدود 6000 تا 7000 خودروي فرسوده اسقاط شد، در حالي‌که در همان سال بيش از يک ميليون خودروي جديد وارد چرخه مصرف شد.

طاهري تصريح کرد: قانون هواي پاک در ماده 8 بر خروج همه خودروهاي فرسوده تأکيد کرده، اما با وجود تکليف قانوني، روند اسقاط در سال‌هاي گذشته عملاً متوقف بوده است. سال گذشته ناوگان فرسوده کشور به 27 ميليون دستگاه رسيده که شامل خودروها و موتورسيکلت‌ها
مي‌شود.

رئيس مرکز ملي هوا و اقليم سازمان حفاظت محيط زيست، با استناد به داده‌هاي سياهه انتشار سال 1396 گفت: هر خودروي فرسوده به‌طور ميانگين 9 برابر يک خودروي غيرفرسوده آلودگي توليد مي‌کند. با اين حال تمرکز سياست‌ها بيشتر بر ارتقاي استاندارد توليد خودرو از يورو 4 به يورو 5 بوده، در حالي که بدون حذف ناوگان فرسوده، اين اقدامات اثربخشي در اولويت نخواهد بود.

لزوم اسقاط سالانه دو ميليون خودروي فرسوده

طاهري با اشاره به آمار رسمي درباره اجراي قانون اسقاط اظهارکرد: اگر چه اسقاط رشد داشته است، طبق برنامه هفتم توسعه، دولت مکلف است سالانه 500 هزار وسيله نقليه فرسوده را از رده خارج کند اما براي رسيدن به وضعيتي که تا سال 1410 آمار ناوگان فرسوده کشور از اين رقم بيشتر نشود، سالانه بايد حدود دو ميليون خودروي فرسوده اسقاط شود.

به گفته رييس مرکز ملي هوا و اقليم سازمان حفاظت محيط زيست، با قيمت ميانگين 500 ميليون تومان براي خودرو، به ازاي هر چهار خودرو اين مبلغ حدود 30 ميليون تومان مي‌شود؛ اين رقم نه براي اسقاط کفايت مي‌کند، نه براي صنعت و نه براي مردم مفيد است.

طاهري در ادامه اظهار کرد: خوشبختانه در نيمه دوم سال 1403، تمامي توليدات سواري کشور صرفاً بر اساس اسقاط واقعي صورت گرفت و خودروسازان اجازه پرداخت 1.5 درصد براي ادامه توليد را نداشتند اما در حوزه موتورسيکلت هنوز اين چالش باقي‌ست.

اجراي يک طرح جديد براي توسعه موتورسيکلت‌هاي برقي

رييس مرکز ملي هوا و اقليم سازمان حفاظت محيط زيست در ادامه به اجراي يک طرح جديد براي توسعه موتورسيکلت‌هاي برقي نيز اشاره کرد و گفت: تفاهم‌نامه‌اي براي جايگزيني موتورسيکلت‌هاي فرسوده با نمونه‌هاي برقي به امضا رسيده که تفاوت مهمي با طرح‌هاي گذشته دارد. اين نخستين بار است که وزارت نفت و شرکت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي به‌عنوان متولي تأمين انرژي کشور، مستقيماً در طرحي با هدف کاهش مصرف شرکت مي‌کنند.

وي افزود: بودجه اين طرح از محل گواهي‌هاي صرفه‌جويي تأمين شده و هدف‌گذاري آن، توليد و جايگزيني بيش از 300 هزار دستگاه موتورسيکلت برقي است. تمرکز اين طرح بر موتورسيکلت‌هاي کاري در کلان‌شهرهاست که روزانه بين 150 تا 200 کيلومتر پيمايش و سهم بالايي در آلودگي هوا دارند.

طاهري با اشاره به لزوم توسعه زيرساخت‌ها براي اجراي اين طرح گفت: موتورهاي سبک با پيمايش پايين قابل جايگزيني نيستند. نيازمند زيرساخت‌هايي مانند ايستگاه‌هاي باتري قابل تعويض (swap) است تا توسعه ناوگان موتوري برقي اثربخش باشد. از پژوهشگران مي‌خواهيم در اين حوزه وارد شوند و در اين زمينه ‌ نقش ايفا کنند.

لزوم بازنگري در حدود مجاز معاينه فني

رئيس مرکز ملي هوا و اقليم در بخش ديگري از سخنان خود به لزوم بازنگري در حدود مجاز معاينه فني اشاره کرد و گفت: يکي از موارد مهم در کنترل آلودگي هوا، به‌روزرساني حدود مجاز آلايندگي در معاينه فني است. اگرچه در سال‌هاي اخير انرژي زيادي براي ارتقاي استانداردها صرف شده اما حدود مجاز فعلي مربوط به سال 1397 است و نياز به بازنگري دارد.

وي با اشاره به اقدامات در دست اجرا اظهارکرد: سازمان محيط زيست با همکاري پژوهشگران در حال بازبيني اين حدود است و آمادگي دارد پيشنهادات متخصصان را در فرآيند بازنگري لحاظ کند تا اين استانداردها اثربخش‌تر باشد.

طاهري همچنين به لزوم ارتقاي نظارت بر معاينه فني تاکيد کرد و گفت: در حال حاضر حدود 60 درصد از ناوگان شهر تهران اصلاً معاينه فني ندارند. با اينکه قانون به صراحت ممنوعيت تردد براي خودروهاي فاقد معاينه فني را پيش‌بيني کرده اما اجراي آن با ضعف مواجه است. اين مسئله نيازمند هماهنگي بين‌بخشي ميان نهادهاي مختلف است و نه بودجه مي‌خواهد، نه به تحريم مربوط است.

وي با اشاره به آمارها اظهارکرد: از خودروهايي که به مراکز معاينه فني مراجعه مي‌کنند، حدود 12 تا 13 درصد در تست آلايندگي مردود مي‌شوند. با در نظر گرفتن 60 درصد ناوگاني که اصلاً مراجعه نمي‌کنند، مي‌توان گفت حداقل 10 درصد از ناوگان فعال شهر تهران، آلاينده هستند.

طاهري در پايان با بيان اينکه کنترل آلاينده‌ها نيازمند اجراي مؤثر قوانين موجود است، گفت: اگر خودروهاي آلاينده ملزم به مراجعه به مراکز معاينه فني شوند، نه‌تنها شاهد کاهش قابل توجه انتشار آلاينده‌ها خواهيم بود، بلکه مصرف سوخت نيز کاهش پيدا مي‌کند. اين اقدام، اثر مستقيم بر کاهش ناترازي انرژي و بهبود کيفيت هوا مي‌گذارد.

لزوم استفاده از ظرفيت‌هاي بين‌المللي براي پايش و مديريت آلودگي هوا

در ابتداي مراسم دکتر ساويز صحت کاشاني - رييس يازدهمين همايش ملي «مديريت آلودگي هوا، صدا و بو» و رييس انجمن علمي هواي پاک -  با تأکيد بر لزوم استفاده از ابزارهاي فناورانه و ظرفيت‌هاي بين‌المللي براي پايش و مديريت آلودگي هوا اظهار کرد: تاکنون سامانه‌هاي هوشمند و اپليکيشن‌هايي مانند هواي اربعين و پيش‌بيني نقطه‌اي شرايط هوا معرفي شده‌اند. اين ابزارها براي پايش دقيق‌تر وضعيت آلودگي به‌ويژه در سطح منطقه‌اي و فرامرزي، طراحي و پياده‌سازي شده‌اند.

صحت در پايان گفت: براي 25 کشور آسيا، پيش‌بيني وضعيت هوا طي 72 ساعت آينده به‌صورت روزانه انجام مي‌شود همچنين شاخص اشعه فرابنفش براي تمامي استان هاي کشور توسط متخصصان حوزه سلامت و اقليم به‌طور روزانه پايش مي‌شود.