صادرات 846 ميليارد ليتر آب پنهان به خارج از کشور!

وقتي صحبت از صادرات محصولات کشاورزي مي‌شود، در واقع صحبت از صادرات آب مجازي است که براي توليد اين محصولات صرف شده است.

ايران به‌ عنوان کشوري با اقليم خشک و نيمه‌ خشک، سالانه حجم قابل‌ توجهي آب مجازي را از طريق صادرات محصولات کشاورزي از دست مي‌دهد. به گونه‌اي که بر اساس آمارهاي سازمان خواربار و کشاورزي ملل متحد (FAO)، ايران يکي از 10 کشور اول صادرکننده محصولات آب‌بر در دنيا محسوب مي‌شود که محصولاتي همچون هندوانه، گوجه فرنگي، سيب زميني، مرکبات و... را صادر مي‌کند.

در واقع در چنين صادراتي محصولات کشاورزي صادر نمي‌شوند بلکه آب کشور است که از طريق اين محصولات به ساير کشورها صادر مي‌شود. همين امر مي‌تواند بر بحران آب موجود در کشور دامن زده و چالش‌هايي را درخصوص کاهش منابع آب زيرزميني و فرونشست زمين ايجاد خواهد کرد.

از سوي ديگر نبايد فراموش کرد که هزينه آب مصرفي براي توليد يک محصول کشاورزي در ايران به صورت يارانه‌اي پرداخت مي‌شود در حالي که صادرکنندگان به صورت دلاري درآمد دارند.

بنابراين توليدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزي هزينه واقعي انرژي را براي توليدات خود پرداخت نمي‌کنند. درآمد قابل توجهي که فعالان صادرات محصولات باغي و صيفي‌جات به دست مي‌آورند، موجب شده صادرات آب پنهان کمرنگ و صادرات محصولات کشاورزي مهم و باارزش باشد. اتفاقي که در رسانه‌ها به عنوان يک عملکرد خيره کننده از آن ياد مي‌شود.

در حالي که ميزان ارزي که از طريق محصولات آب‌بر همچون هندوانه، گوجه فرنگي و... وارد کشور مي‌شود، جايگزين آب از دست رفته نيست و به معناي ديگر صادرات چنين محصولاتي جز زيان بيشتر در ساختار شکننده آب ايران، آورده‌اي براي کشور و منابع آبي ندارد. زيرا بر اساس آمار اعلامي با توجه به مصرف کنوني و سرعت فعلي برداشت از آب‌هاي زيرزميني برآورد مي‌شود که تا سال 1410 حدود 50 درصد از آب‌هاي زيرزميني قابل دسترس ايران تخليه شود.

بنابراين بايد براي مديريت مصرف آب اقدامات مؤثري را در اولين فرصت در حوزه کشاورزي در نظر بگيريم. در همين راستا 12 محصول آب‌بر کشاورزي که شامل هندوانه، پرتقال، سيب، فلفل، سيب زميني، خيار، گوجه فرنگي، طالبي و خربزه، پسته، انار و پياز تازه مي‌شود را مورد تحليل و بررسي قرار داديم تا ببينيم صادرات اين محصولات در سال گذشته چقدر آب از ايران خارج کرده است؟

هندوانه

آمار گمرک از صادرات برخي محصولات آب‌بر نشان مي‌دهد در ميان 12 محصول کشاورزي آب‌بر در کشور بيشترين صادرات مربوط به هندوانه است به طوري که در 12 ماهه سال گذشته 732 ميليون و 18 هزار و 649 کيلوگرم از اين محصول صادر شده که درآمد ارزي آن معادل 191 ميليون و 934 هزار و 803 دلار بوده است. براي توليد هر کيلو هندوانه 200 ليتر آب نياز است.

گوجه فرنگي

رتبه دوم درخصوص ميزان حجم صادرات چنين محصولاتي مربوط به گوجه فرنگي است که با صادرات 719 ميليون و 336 هزار و 698 کيلوگرم معادل 23 ميلون و 297 هزار و 227 دلار در اين رتبه قرار گرفته است.

سيب‌زميني

يکي ديگر از محصولات کشاورزي که ايران صادرات قابل توجهي در آن دارد، مربوط به سيب‌زميني مي‌شود که در 12 ماهه سال گذشته 107 ميليون و 843 هزار و 469 دلار ارز به کشور وارد کرده که اين ميزان معادل صادرات معادل 341 ميليون و 65 هزار و 963 کيلوگرم از اين محصول به ساير کشورهاست. اين در حالي است که براي توليد هر کيلو سيب‌زميني به 210 ليتر آب نياز است.

پرتقال

همچنين پرتقال يکي از ميوه‌هاي آب‌بر در حوزه کشاورزي محسوب مي‌شود که در سال گذشته 336 ميليون و 303 هزار و 41 کيلو از آن را به ساير کشورها عرضه کرده‌ايم که اين ميزان عرضه موجب شد تا يک ميليارد و 115 ميليون و 730 هزار و 452 دلار ارز وارد کشور شود.

پياز، سيب و فلفل

علاوه بر آن پياز، سيب و فلفل نيز از جمله محصولات صادراتي هستند که آب‌بري بالايي در کشاورزي و توليد دارند که در 12 ماهه سال گذشته 333 ميليون و 765 هزار و 835 کيلو پياز، 220 ميليون و 675 هزار و 517 کيلو سيب تازه و 212 ميليون و 943 هزار و 236 کيلوگرم فلفل صادر کرده‌ايم.

ميزان دلار وارد شده به کشور درخصوص صادرات اين سه محصول به ترتيب 166 ميليون و 425 هزار و 780 دلار براي پياز تازه، 110 ميليون و 829 هزار و 659 دلار براي سيب تازه و 84 ميليون و 922 هزار و 670 دلار براي فلفل است. توليد هر کيلو پياز به 280 ليتر آب نياز دارد.

طالبي و خربزه

براساس آمار اعلامي از سوي گمرک، يکي از محصولات کشاورزي که صادرات در آن صورت مي‌گيرد، طالبي و خربزه است که ميزان صادرات اين دو محصول با هم 149 ميليون و 489 هزار و 333 کيلوگرم با ارزش دلاري 52 ميليون و 398 هزار و 718 دلار مي‌باشد.

خيار، انار و پسته نيز از ديگر محصولات کشاورزي صادراتي است که در اين گزارش آنها را در نظر گرفته‌ايم.

سال گذشته چقدر آب مجازي صادر شده است؟

اگر اين 12 محصول کشاورزي آب‌بر (هندوانه، پرتقال، سيب، فلفل، سيب زميني، خيار، گوجه فرنگي، طالبي و خربزه، پسته، انار و پياز تازه) را از نظر ميزان آب صادر شده به صورت پنهان در اين ميوه‌ها دسته‌بندي کنيم، درخواهيم يافت ميزان صادرات آب پنهان اين محصولات 846 ميليارد و 854 ميليون و 145 هزار و 122 ليتر بوده است که در اين ميان هندوانه در رتبه اول با صادرات 187 ميليارد و 396 ميليون و 774 هزار و 144 ليتر آب قرار مي‌گيرد.

در رتبه دوم پرتقال با مصرف آب 154 ميليارد و 699 ميليون و 398 هزار و 860 ليتر بيشترين آب پنهان در خود را در سال گذشته در صادرات داشته است.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد در ميان اين 12 محصول بيشترين وزن صادراتي مربوط به هندوانه (649/018/732 کيلوگرم) و کمترين آن مربوط به پسته (269/132/6 کيلوگرم) است.

از سوي ديگر بيشترين ارزآوري را پرتقال (452/730/115/1 دلار) و کمترين ارزش دلاري را انار (405/318/18 دلار) به خود اختصاص داده است.

همچنين هندوانه با (187.396.774.144) ليتر بيشترين آب پنهان در صادرات و پياز تازه (13350633400) کمترين آن را به خود اختصاص داده است.

منبع: مشرق