سهند 2025: يک رزمايش بين المللي و چند پيام راهبردي

رزمايش مشترک ضدتروريستي کشورهاي عضو سازمان همکاري شانگهاي با عنوان «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025» با حضور ده کشور ايران، روسيه، چين، هند، بلاروس، پاکستان، قزاقستان، قرقيزستان، ازبکستان و تاجيکستان به ميزباني نيروي زميني سپاه بمدت 5 روز از 10 آذرماه در منطقه عملياتي تيپ مکانيزه امام زمان (عج) شهرستان شبستر استان آذربايجان شرقي با شعار «تلاش همه‌جانبه براي مقابله با تروريسم» برگزار ‌شد. کشورهاي عربستان سعودي، جمهوري آذربايجان و عراق به‌عنوان مهمان وهمچنين 20 مقام امنيتي، 60 فرمانده ستادي و 40 فرمانده يگانهاي عملياتي کشورهاي عضو شانگهاي در اين رزمايش حضور داشتند.

با توجه به حضور کشورهاي مختلف در رزمايش مشترک ضد تروريسم  سهند 2025 مي توان آن را  يک رزمايش بزرگ بين المللي خواند که اين موضوع، اهميت آن را دوچندان مي کند به دليل آنکه پس از انقلاب اسلامي ايران براي اولين بار است که رزمايشي در اين سطح بين المللي در ايران برگزار مي گردد. برگزاري رزمايش مشترک ضد تروريسم  سهند 2025 پس از جنگ تحميلي 12 روزه و با توجه به تحولات کنوني منطقه اي و بين المللي از چند جهت قابل ارزيابي است:

اول؛ کميته ضد تروريسم سازمان همکاري شانگهاي، سازماني که کارکرد بخش نظامي آن، مقابله با گسترش ناتو به منطقه مي باشد، هر سال در يکي از کشورهاي عضو، رزمايش مشترک ضد تروريسم برگزار مي کند. اگرچه برگزاري اين رزمايش به عنوان چهارمين رزمايش ضدتروريسم شانگهاي در نزديکي تبريز از سال 1403 برنامه ريزي شده بود اما اجرايي شدن آن پس از جنگ تجاوزکارانه و تروريستي 12 روزه و بويژه طراحي عمليات رزمايش متناسب با جديدترين شکل تهديدات از جمله مدرن‌سازي منطقه عمومي رزمايش و ساخت زيرساخت‌هاي مجهز در منطقه رزمايش، حاکي از توجه جدي تهران به ائتلاف سازي هاي نوين منطقه اي با هدف شکل دهي به نظم جديد مي باشد.  اين موضوع نوعي تحول در دکترين نظامي و امنيتي ايران را در مقايسه با گذشته نشان مي دهد که همواره تلاش داشت تا از ورود مستقيم به ائتلاف هاي نظامي خود دداري کند؛ تحولي که مکمل ديگر تغييرات در دکترين نظامي و امنيتي تهران پس از جنگ 12 روزه و حملات تجاوزکارانه امريکا و رژيم اسرائيل به مراکز غيرنظامي و هسته اي ايران مي باشد؛ اگرچه ايران با روسيه و چين پيش از اين در درياي عمان و خليج فارس چهار رزمايش دريايي برگزار کرده اند؛ اما جنس «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025» همزمان با زمزمه هاي قراردادهاي نظامي و تسليحاتي، حاکي از ارتقاء سطح همکاري نظامي و امنيتي ميان اين کشورها مي باشد.

دوم، انتخاب منطقه شبستر در نزديکي تبريز به عنوان کانون برگزاري اين رزمايش حاوي پيام هاي راهبردي است. در جريان جنگ تحميلي 12 روزه، تبريز يکي از کانون هايي بود که بيشترين حملات رژيم اسرائيل به مناطق مختلف آن صورت گرفت. همکاري شرارت بار باکو با رژيم اسرائيل در جنگ تجاوزکارانه 12 روزه بويژه فراهم کردن ظرفيت براي نشست و برخاست پهپادها و جنگنده ها که ابعاد آن در تحليل هاي پيشين تبيين شده است از يک سو، و همچنين پشتيباني پايگاه هاي کوره جيک و اينجرليک امريکا و ناتو در ترکيه از اين حملات که با همراهي عملي آنکارا همراه بود، باعث شد که تبريزِ قهرمان، آماج سهمگين ترين حملات رژيم کودک کش اسرائيل قرار گيرد؛ علاوه بر موقعيت راهبردي نظامي تبريز در رصد انواع پرنده هاي نظامي و مصاف موشکي با رژيم اسرائيل و دارا بودن مزيت فاصله و زمان کمتر در اين مصاف در مقايسه با ديگر مناطق، تبريز کانون مقابله با فتنه هاي ژئوپليتيکي در قفقاز و گسترش ناتو به اين منطقه مي باشد؛ بنابراين برگزاري رزمايش در نزديکي تبريز به معناي عزم کشورهاي همسو براي تقويت موقعيت اين شهر جهت مقابله با جبهه آنگلوساکسوني مي باشد.

سوم؛ يکي از اهداف حملات گسترده به تبريز و مناطق شمالغرب در جريان جنگ تجاوزکارانه رژيم اسرائيل ، از بين بردن استعداد نظامي ايران در شمال غرب براي جلوگيري از هرگونه واکنش موثر نظامي به پيگيري طرح کريدور جعلي زنگزور توسط باکو و آنکارا بود؛ رزمايش هايي که سپاه و ارتش از سال 1400 در واکنش به تلاش هاي باکو و آنکارا براي ايجاد تغييرات ژئوپليتيکي در مرزهاي ايران به بهانه کريدور جعلي زنگزور در قالب رهنمودهاي مقام معظم رهبري انجام داده اند، پيام روشني براي باکو و آنکارا داشت که آشکارا تنها مانع کريدور جعلي زنگزور را ايران مي خواندند. در جريان جنگ تجاوزکارانه 12 روزه برخي از کشورهاي گرگ صفت که با روياي تجزيه ايران، وعده سرزميني از اسرائيل گرفته بودند، نهايت همکاري را با دشمن براي به خاک و خون کشيدن غير نظاميان در تبريز و ضربات به زيرساخت هاي آن انجام داده اند. برخي کشورها که بوقلمون وار با انکار سابقه بيابانگردي اجداد خود و مصادره مفاخر تاريخي ايران، به دنبال هويت سازي براي خود هستند، آرزو دارند که با تجزيه ايران، مانعي براي تاريخ سازي جعلي آنها نماند و به جنگ 12 روزه نيز از اين زاويه نگاه مي کردند.

تصادفي نيست که مساله مسير ترامپ براي صلح و امنيت بين المللي (کريدور جعلي زنگزور) نيز به فاصله اندکي پس از جنگ 12 روزه صورت گرفت. برگزاري «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025»  در نزديکي تبريز با مهمات پيشرفته و عمليات هاي پهپادي و جنگ الکترونيکي نشان داد که شمالغرب به مرکزيت تبريز همچنان آماده مقابله با فتنه هاي ژئوپليتيکي، تروريستي و نظامي است و در اين روند از حمايت کشورهاي همسو مانند روسيه ، چين و هند نيز برخوردار است.

چهارم؛ بگفته مقامات ايران و همچنين اذعان «سرگئي کيساني» نماينده کميته اجرايي ضدتروريستي سازمان همکاري‌هاي شانگهاي و «پيائو يانگفان» معاون مديرکل سازمان همکاري شانگهاي، همه کشورهاي عضو شانگهاي يعني روسيه، چين، هند، بلاروس، پاکستان، قزاقستان، قرقيزستان، ازبکستان و تاجيکستان به‌صورت فعال و با ميل و رغبت از پيشنهاد ايران براي برگزاري «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025» استقبال و در آن مشارکت داشته اند که در مقايسه با رزمايش هاي پيشين مشترک ضدترورسم شانگهاي، اهميت ويژه اي به آن مي دهد.

حضور هر کدام از اين کشورها در «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025» داراي پيام هاي راهبردي مشخصي است که به صورت مجزا قابل تبيين هستند:

1. حضور روسيه و چين به عنوان دو کشور عضو شوراي امنيت در اين رزمايش آنهم پس از فعال شدن غير قانوني اسنپ بک و اعتراضات حقوقي و سياسي مکرر اين کشورها در سازمان ملل و سازمان انرژي اتمي و تلاش هاي امريکا و متحدانش در تروريستي خواندن سپاه، حاکي از تداوم رويکرد آنها براي حمايت و همکاري نظامي با ايران در قالب تقويت نظام چند قطبي مي باشد. هر سه کشور با تهديدات مشترکي مواجه هستند که متاثر از فتنه هاي  ژئوپليتيکي و پان توراني جبهه آنگلوساکسوني و ناتو براي تغييرات بنيادين در معادلات اوراسيا و دو سوي کاسپين در فرايند گذار به نظم نوين جهاني و منطقه اي مي باشد. تغييرات اساسي در معادلات انرژي و ترانزيتي منطقه در قالب کريدور جعلي زنگزور يا مسير ترامپ، و گسترش ناتو به شرق، تهديدات مشترک عليه هر سه کشور ايران، روسيه و چين ايجاد مي کنند. فتنه پان تورانيسم انگليسي همان جنس خطري براي ايران در تبريز و اردبيل دارد که در داغستان و چچن براي روسيه و در سين کيانگ و اورمچي براي چين دارد؛ بنابراين منافع مشترک و همسو سه کشور در تزايد همکاري هاي راهبردي است که «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025» جلوه اي از آن محسوب مي شود.

2. حضور هند در «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025»، بخوبي ارتباط برگزاري اين رزمايش در شمالغرب ايران و امنيت پايدار کريدورهاي منطقه اي و بين المللي ترانزيتي و انرژي را نشان مي دهد؛ هند يکي از پايه گذاران دالان شمال - جنوب مي باشد که اين کشور را از خليج فارس به ايران، قفقاز، درياي کاسپين ، آسياي مرکزي، روسيه و درياي سياه وصل مي کند؛ کريدور جعلي زنگزور نه تنها بر طرح کمربند - جاده چين، بلکه بر دالان شمال و جنوب و ارتباط ايران با گرجستان و روسيه و درياي سياه از طريق ارمنستان مخاطرات جدي ژئوپليتيکي ايجاد مي کند. حضور هند در اين رزمايش، در ادامه همکاري هاي نظامي دهلي نو با ارمنستان در 5 سال اخير قابل ارزيابي است که نشان مي دهد که هند عليرغم روابط ويژه با امريکا در برخي از زمينه ها، بمانند روسيه، چين، يونان، گرجستان و برخي از کشورهاي اروپايي از هر گونه ابتکار تهران براي مقابله با تغييرات ژئوپليتيکي در قفقاز و شمال غرب ايران حمايت مي کند.    

3. با توجه به نقش پيشگام تبريز در مقابله با فتنه هاي پان توراني، حضور قرقيزستان، ازبکستان و قزاقستان بهمراه تاجيکستان در اين رزمايش که از قضا حضور پررنگي نيز داشتند، نشان مي دهد که برخلاف ادعاي برخي از  سران بلندپرواز در منطقه، ايده ايجاد باصطلاح جهان تُرک، جايگاه جدي در کشورهاي آسياي مرکزي ندارد. اين کشورها بهمراه ترکمنستان اواخر فروردين 1404 (آوريل 2025) نيز در بيانيه مشترکي پس از نشست سران اتحاديه اروپا و آسياي مرکزي در سمرقند به صراحت قطعنامه‌هاي 541 (1983) و 550 (1984) شوراي امنيت سازمان ملل را تأييد کردند. اين قطعنامه ها اعلاميه يکجانبه ترکيه در سال 1983 مبني بر تأسيس باصطلاح جمهوري ترک قبرس شمال  را محکوم مي‌کند و از اعضاي سازمان ملل مي‌خواهد هيچ دولت ديگري در اين جزيره به جز دولت جمهوري قبرس را به رسميت نشناسند. رويکردي که بار ديگر نشان مي دهد بانيان جهان تُرک انگليسي محدود به دو کشوري است که شوربختانه يکي از آنها با انکار ريشه ايراني و هويت شريف، اصيل و پرافتخار آذربايجاني بدنبال تبديل اين هويت به يک هويت جعلي و غيربومي در راستاي اهداف پان تورانيسم انگليسي است.

4. حضور پاکستان در «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025»، همزمان با حضور هند نشان مي دهد که ديپلماسي ايران در برقراري روابط متوازان با هر دوکشور بويژه پس از تزايد درگيري ميان دهلي نو و اسلام آباد بر سر کشمير در آوريل 2025، موفق عمل کرده است. در عين حال پاکستان از اين طريق تلاش داشته است تا از ابتکار باکو و آنکارا در خصوص «ائتلاف چهار برادران» دوري نمايد. پس از جنگ دوم قراباغ (2020/1399) باکو از ايجاد ائتلاف چهار برادران شامل «رژيم اسرائيل، جمهوري آذربايجان، ترکيه و پاکستان» خبر داد و همزمان پرچم هاي آنها را مشترکاً در مناطق مختلف باکو به اهتزاز درآورد؛ موضوعي که مردم صهيونيسم ستيز پاکستان آن را لکه ننگي براي خود مي دانستند؛ در واقع بنظر مي رسد اسلام آباد با اين ديدگاه مايکل روبين پژوهشگر انديشکده امريکن اينترپرايز که «جاه طلبي هاي الهام علي اف تنها با صدام حسين قابل مقايسه مي باشد»، موافق است و زمزمه هايي هم از تجديد نظر اسلام آباد در روند صادرات نظامي به جمهوري آذربايجان وجود دارد.

پنجم؛ نکته پاياني اينکه دعوت از جمهوري آذربايجان براي حضور به عنوان مهمان در «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025»، و عدم دعوت از ترکيه حاوي پيام هايي مي باشد. شانگهاي هيچ تمايلي براي همکاري با يک کشور عضو ناتو ندارد و به همين دليل در سالهاي اخير همواره به تحرکات ترکيه براي عضويت در شانگهاي پاسخ منفي داده شده است؛ اساسا کارکرد شانگهاي در مقابله با ناتو مي باشد؛ با وجود اين اقبال کلي شانگهاي به همکاري جمهوري آذربايجان عليرغم مخالفت برخي از اعضاء، نشان دهنده اميدواري برخي از کشورهاي مطرح سازمان شانگهاي مانند روسيه و چين به تغيير رويکرد باکو در پيمانکاري براي جبهه آنگلوساکسوني است، هرچند احتمال اين موضوع ضعيف است. ضمن اينکه برگزاري «رزمايش مشترک ضد تروريستي سهند-2025»، در تبريز، بهترين پاسخ به برخي از مواضع سطحي تهديدآميز ترکيه در خصوص مسايل قفقاز است که هنوز از همکاري سياه و نابخشودني با رژيم اسرائيل در ساقط کردن حکومت سوريه و ضربه زدن به محور مقاومت و آرمان فلسطين؛ و رسوايي ناشي از بروز اختلاف در تقسيم ثروت و سرزمين مردم سوريه با اين رژيم؛ درس عبرت نگرفته است.