زنگِ زور در درس پرمخاطره تاريخ قفقاز

3- مخاطرات مرتبط با بي‌فرهنگي‌ها و فسادهاي اخلاقي آمريکائي ها.

موضوع حضور آمريکايي‌ها در مناطق مختلف جهان و مسائل اخلاقي مرتبط با آن، به ويژه در زمينه جرائم جنسي، سابقه‌اي طولاني دارد که در گزارشهاي رسمي، اسناد دولتي و تحقيقات رسانه‌اي متعدد به آن پرداخته شده است. در مورد خطرات احتمالي حضور آنها در منطقه سيونيک که با جمهوري آذربايجان و نخجوان هم‌مرز است و فعاليت و حضور آنها در ارتباط با کريدور زنگزور خواه ناخواه به درون مرزهاي جمهوري آذربايجان و نخجوان نيز خواهد کشيد،  تأثيرات منفي گسترده‌اي را مي‌تواند در پي داشته باشد. در ارتباط با تاثيرات منفي چنين حضور شوم و نامبارکي بر امنيت اجتماعي و اخلاقي مناطق مرزي ارمنستان، جمهوري آذربايجان و نخجوان ميتوان به موارد زير اشاره کرد:

3-1 - سابقه جرائم جنسي نيروهاي آمريکايي در خارج از کشور

- ژاپن و اوکيناوا: بر اساس گزارش وزارت دفاع آمريکا (پنتاگون) ، بين سالهاي 2016 تا 2021، بيش از 1200 مورد تجاوز و آزار جنسي توسط نظاميان آمريکايي در خارج از کشور ثبت شده است. در اوکيناوا (ژاپن)، اعتراضات گسترده مردمي به دليل تجاوزهاي مکرر نيروهاي آمريکايي به زنان محلي صورت گرفته است. 

- آلمان: در سال 2020، يک سرباز آمريکايي در ايالت باواريا به تجاوز به يک زن محلي متهم شد که منجر به اعتراضات عمومي شد. اين در حالي‌ست که در کشور آلمان بدليل قرابتهاي فرهنگي از نوع غربي، بسياري از نمونه‌هاي ارتکاب به اعمال منافي عفت توسط امريکائي‌ها  از طرف معرضين به چنين اعمالي کتمان شده و اظهار نشده است.

- عراق و افغانستان: گزارش هيومن رايتس واچ(Human Rights Watch)

و آمنستي اينترنشنال(Amnesty International) از موارد متعدد آزار جنسي و تجاوز توسط نيروهاي خارجي (خصوصا آمريکاييها) در اين کشورها حکايت دارد. 

اين سوابق نشان ميدهد که حضور آمريکايي‌ها در مناطق ديگر جهان، عموما با تخلفات اخلاقي همراه بوده است و اين زنگ خطري در ارتباط با حضور آنها به بهانه فعاليت مرتبط با کردور زنگزور را گوشزد مي‌کند

3-2-  خطرات حضور آمريکاييها در منطقه سيونيک و کريدور زنگزور

منطقه سيونيک به دليل همجواري با نخجوان و جمهوري آذربايجان، يک منطقه حساس است. در صورت حضور آمريکايي‌ها يا غربي‌ها در اين منطقه، نگرانيهايي وجود دارد:

- افزايش تعاملات غيرنظارتي با مناطق مرزي آذربايجان و نخجوان، که ممکن است منجر به گسترش فساد اخلاقي شود که مغاير فرهنگ بومي منطقه است و مخاطرات آن براي مردم غير قابل جبران خواهد
بود.

- تجربه حضور آمريکائيها در ديگر نقاط جهان نشان داده که حضور آنها اغلب با قاچاق انسان، فحشاي اجباري و سوءاستفاده جنسي همراه بوده است و وقتي نقش صهيونيستها را در پس پرده چنين جنايات سازمان يافته‌اي برجسته مي‌بينيم احساس خطر به مراتب شديدتر مي‌شود. 

- ضعف نظارت محلي در مناطق مرزي که عموما با اعمال سياستهاي مصونيت امريکائيها از حضور در محکمه و عدم پاسخگوئي آنها در قبال جنايتهاي اعمالي همراه است، احتمال جسارت انها در ارتکاب رفتارهاي غيراخلاقي را تشديد مي‌کند و همين موضوع نيز چالشي جدي در برابر مردم منطقه خواهدبود.

3-3- احتمال تأثير منفي بر مناطق مرزي آذربايجان و نخجوان

- طبعا در صورت بروز جرائم جنسي در سيونيک، احتمال تسري اين مسائل به مناطق همجوار (نخجوان و مرزهاي آذربايجان) نيز بسيار است. زيرا رفت وآمدهاي غيررسمي در کريدورهاي مرزي وجود دارد. 

- گسترش فحشا و قاچاق زنان در مناطق مرزي يکي از تهديدات شناخته شده در اثر حضور نيروهاي خارجي در ديگر نقاط جهان بوده است (همانند مورد فيليپين و    اوکيناواي ژاپن و ديگر نمونه‌هاي ذکر شده در اطراف پايگاههاي آمريکايي). 

3-4- مستندات و گزارشهاي بين‌المللي

- در اين خصوص مي‌توان به گزارشات متعدد منتشر شده از طرف تشکلها و مجامع بين-المللي استناد کرد. از جمله:

- گزارش سازمان ملل (UNODC) درباره ارتباط حضور نظاميان خارجي با قاچاق انسان و سوءاستفاده جنسي در مناطق ميزبان. 

- تحقيات روزنامه گاردين (The Guardian  )  در سال 2021 درباره افزايش خشونتهاي جنسي در نزديکي پايگاههاي آمريکايي در اروپا و خاورميانه. 

- اسناد افشاشده ويکيليکس که نشان ميدهد برخي از متهمان جرائم جنسي نيروهاي آمريکايي تحت محاکمه جدي قرار نگرفته‌اند. 

مخلص کلام و نتيجه:

در مقاله حاضر با عنوان «زنگزور، زنگِ زور در درس پرمخاطره تاريخ قفقاز»، تلاش کرديم با لحاظ ديدگاه‌هاي دقيق و علمي، تحليلي قابل قبول از طرح ژئوپليتيکي «دالان زنگزور» (يا کريدور ترامپ) ارائه دهيم و آن را نه از منظر يک پروژه ترانزيتي صرف، بلکه از زاويه «ابزاري براي تغيير موازنه قدرت» در منطقه قفقاز جنوبي مورد بررسي قرار دهيم. به زعم نگارنده عنوان مقاله به خوبي منعکس‌کننده ماهيت پنهان اين طرح است؛ «زنگزور» که در ظاهر نام يک منطقه جغرافيايي است، در باطن «زنگِ زور» يا آواي قدرت‌طلبي و تحميل منافع خاص بر پيکر منطقه قفقاز است و در عين حال مي‌تواند فصل پر تنش ديگري همانند درسهاي تاريخي تلخ گذشته اين منطقه را براي آيندگان به يادگار بگذارد. اين مقاله سعي دارد نشان ‌دهد که چگونه اين «زنگِ زور» مي‌توند تاريخ پرفراز و نشيب قفقاز را تکرار ‌کند و درس مخاطره‌آميز ديگري را در باب رقابت‌هاي ديرينه قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي ارائه دهد.

تحليل ارائه شده در مقاله، دالان زنگزور را از سه منظر کليدي مورد کنکاش قرار مي‌دهد: نخست، مخاطرات ژئوپليتيکي و رقابت کريدورها که نشان مي‌دهد اين دالان چگونه مي‌تواند منافع کريدورهاي جايگزين مانند INSTC را به چالش کشيده و وابستگي آذربايجان به ترکيه را در ابعاد اقتصادي، امنيتي، و استراتژيک به سطحي بي‌سابقه افزايش دهد. همپنين در آن نگراني‌هاي عميق ارمنستان از نقض تماميت ارضي، قطع ارتباط با ايران، و تغيير موازنه قوا نيز به صورت خاص مد نظر قرار گرفته است. مقاله با دقت تمام به «تهديد نفوذ روسيه» و «انزواي ارمنستان» به عنوان پيامدهاي مستقيم اين طرح اشاره مي‌کند، که همگي تحت لواي «زنگِ زور» قدرت‌هاي زورمدار و دشمن مردمان منطقه به وقوع مي‌پيوندند.

دوم اينکه مقاله سعي مي‌کند با جسارت و دقت به ملاحظات امنيتي ايران و نقش مخرب رژيم صهيونيستي در وراي منافع ظاهري بازيگران منطقه‌اي بپردازد. اين بخش به وضوح طرح زنگزور را به عنوان «پل استراتژيک اسرائيل براي عمليات نظامي عليه ايران» معرفي مي‌کند و قطع مرز زميني ايران با ارمنستان، دسترسي هوايي آزاد به درياي خزر و خاک ايران، و امکان حمايت از گروه‌هاي تجزيه‌طلب در آذربايجان ايران را به عنوان تهديدات مستقيم و غيرمستقيم ناشي از اين طرح بر مي‌شمرد. «زنگِ زور» در اينجا نماد تلاش براي محاصره و تضعيف موقعيت ژئوپليتيکي ايران است، که مقاله سعي دارد با استناد به مواضع استراتفور و تحولات اخير11، اين تهديد را جدي و چندلايه ارزيابي کند.

سوم اينکه نگارنده سعي نموده مقاله با رويکردي نوآورانه و کمتر پرداخته شده، به مخاطرات مرتبط با «بي‌فرهنگي‌ها و فسادهاي اخلاقي آمريکايي‌ها» در صورت حضور احتمالي آن‌ها در منطقه بپردازد. اين بخش با استناد به سوابق جرائم جنسي نيروهاي آمريکايي در نقاط مختلف جهان، نگراني‌هاي جدي را در مورد گسترش فساد اخلاقي، قاچاق انسان، و سوءاستفاده جنسي در منطقه سيونيک و مناطق مرزي آذربايجان و نخجوان مطرح مي‌کند. اين بُعد از تحليل، «زنگِ زور» را نه تنها در قالب رقابت‌هاي قدرت، بلکه در قالب تهاجم فرهنگي و اجتماعي نيز به تصوير مي‌کشد که مي‌تواند بافت اجتماعي و اخلاقي منطقه را عميقاً تحت تأثير قرار
دهد.

در مجموع تلاش شده است تا مقاله با بينشي عميق و تحليلي همه‌جانبه، دالان زنگزور را به مثابه يک «زنگِ زور» هشداردهنده در تاريخ پرمخاطره قفقاز تبيين کند. اين طرح نه تنها موازنه‌هاي ژئوپليتيکي سنتي را به چالش مي‌کشد، بلکه تهديدات امنيتي، اقتصادي و حتي اجتماعي-فرهنگي جديدي را براي کشورهاي منطقه، به ارمغان مي‌آورد که مخاطرات آن براي جمهوري آذربايجان و ارمنستان به مراتب پررنگ‌تر خواهد بود. نتيجه نهايي مقاله آن است که اين دالان، فراتر از يک مسير ترانزيتي، عرصه‌اي براي رقابت‌هاي پيچيده و چالش‌هاي عميق است که نيازمند هوشياري و واکنش‌هاي متناسب ديپلماتيک و استراتژيک از سوي بازيگران منطقه‌اي، به‌ويژه جمهوري اسلامي ايران، براي حفظ ثبات و امنيت پايدار در قفقاز جنوبي است. درسي که از اين «زنگِ زور» بايد آموخت، آن است که تاريخ قفقاز همواره صحنه زورآزمايي‌ها بوده و هر طرحي در اين منطقه بايد با ديدي جامع و از تمام ابعاد مورد ارزيابي قرار گيرد تا از تکرار مخاطرات گذشته جلوگيري
شود.

پي‌نوشتها:

1-       ‹زَانگه‌زور به ارمني  Քաջարան    منطقه‌اي تاريخي و جغرافيايي در ارمنستان شرقي است.   զանգ زنگ به معناي زنگ و  ձոր زُر به معناي دره است. زانگه‌زور در دامنه‌هاي کوه‌هاي زانگه‌زور جاي گرفته و امروزه عمدتاً با استان سيونيک در جمهوري ارمنستان مطابقت دارد. زانگه‌زور در عهدنامه گلستان در سال 1813 توسط ايران قاجاري به روسيه تزاري واگذار شد . در زمان اتحاد جماهير شوروي، مناطق گوريس، کاپان، مغري و سيسيان اتحاد جماهير شوروي ارمنستان در محدوده زانگه‌زور قرار داشت که در سال 1995 بخشي از استان سيونيک ارمنستان شدند.

2-       The International North-South Transport Corridor  ( (INSTC

3-       (TANAP)  Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline

4-       اليگارش ((Oligarch در لغت به معناي «حکومت گروه اندک» و در اصطلاح به گروه کوچکي از افراد گفته مي‌شود که قدرت و نفوذ سياسي و اقتصادي فراواني در يک کشور دارند. اين افراد معمولاً از طريق ثروت، ارتباطات سياسي، و يا کنترل بخش‌هاي کليدي اقتصاد، قدرت خود را حفظ مي‌کنند.  در کشورهاي پس از فروپاشي شوروي، ظهور اليگارش‌ها به دليل خصوصي‌سازي‌هاي غيرشفاف و فساد مالي قابل توجه بوده است. در اين کشورها، افراد با استفاده از رانت و تباني با مقامات، توانستند دارايي‌هاي دولتي را به قيمت ناچيز خريداري کرده و به ثروت و قدرت دست يابند.

5-       اقدامات روسيه در قزاقستان شامل دخالت نظامي در ژانويه 2022 براي سرکوب ناآرامي‌ها با استفاده از نيروهاي «پيمان امنيت جمعي (CSTO) که رهبري آن به عهده روسيه است،» اقدامي قابل تامل در مسير تلاشهاي روسيه براي حفظ اقتدار و نفوذ خود در آسياي ميانه و قفقاز تلقي مي‌شود.   همچنين سياستهاي روسيه در قبال قرقيزستان نيز ناظر بر آن است که مسکو از قزاقستان و قرقيزستان به عنوان مسيرهايي براي دور زدن تحريم‌هاي غربي براي تأمين فناوري‌هاي دو‌منظوره استفاده مي‌کند، و زمينه ساز مداخلات همه‌جانبه روسيه در اين دو کشور، عضويت آنها در اتحاديه اقتصادي اوراسيا (EAEU)  تحت نظارت مسکو است.

6-       ببينيد:  «انزواي ارمنستان»؛ نتيجه قمار پاشينيان در زنگه‌زور، گزارش فارس نيوز، جعفري محمدرضا، 16 مرداد 1404 (https://farsnews.ir/MR_Jafari)

7-       استراتفور يک موسسه تحقيقاتي آمريکايي است که در شهر آستين تگزاس واقع شده و به جمع‌آوري، تحليل و انتشار اطلاعات و پيش‌بيني‌هاي راهبردي در مورد مسائل بين‌المللي و تهديدهاي امنيتي مي‌پردازد. اين موسسه تحليل‌هاي خود را از طريق بولتن‌هاي رايانامه‌اي به نهادهاي دولتي و شرکت‌هاي خصوصي چندمليتي ارائه مي‌دهد، اگرچه مشتريانش را اعلام نکرده است.

8-       (مسير صلح و شکوفايي بين‌المللي ترامپ) Trump›s Path to International Peace and Prosperity

9-       حقوق بين‌الملل عموماً تصريح دارد، هنگامي که منافع حياتي يا حقوق تثبيت ‌شده يک کشور ثالث تحت تأثير يک معاهده يا مذاکره دوجانبه قرار گيرد، آن کشور حق دارد نظرات خود را بيان کند، اعتراضاتي را مطرح کند، يا حتي دست به اقدامات مداخله جويانه بزند. اين حق از اصول حقوقي تثبيت‌شده بين‌المللي نشأت مي‌گيرد، اگرچه دامنه و اصطلاحات خاص ممکن است بسته به جزئيات هر مورد متفاوت باشد. اصولي که در اين خصوص مورد استناد است:

- اصل عدم الزام‌آور بودن تأثير بر کشورهاي ثالث (تصريح شده در ماده 34 کنوانسيون وين در مورد حقوق معاهدات 1969)

-          حق اعتراض کشور ثالث (از نظر قانوني، اين حق از اين اصل ناشي مي‌شود که معاهدات نمي‌توانند کشورهاي ثالث را بدون رضايت آنها ملزم کنند و به طور کلي به يک کشور ثالث اين امکان را مي‌دهد که از اجراي يک معاهده يا مفاد خاص آن، برخلاف ميل خود، جلوگيري کند.)

-          اصل طرف ضروري «Indispensable Party» (هنگامي که حل و فصل يک اختلاف بين دو کشور لزوماً شامل تعيين حقوق و منافع يک کشور ثالث است، آن کشور ثالث بايد به عنوان ذي‌نفع در روند دادرسي گنجانده شود؛ بدون مشارکت آن، قضاوت نامعتبر تلقي مي‌شود.)

-          دکترين حق مشروط مداخله (عليرغم آنکه مداخله در امور داخلي کشورها به طور کلي طبق قوانين بين‌الملل ممنوع است، اما اقدامات ديپلماتيک يا ابراز نگراني رسمي ممکن است براي حفاظت از منافع حياتي ملي توجيه شود، به ويژه هنگامي که توافقات بين ساير کشورها اين منافع را تهديد مي‌کند.)

-              اصل حسن نيت Good Faith  (اصل حسن نيت در ماده 2 منشور ملل متحد و ماده 26 کنوانسيون وين در مورد حقوق معاهدات تصريح شده است)

براي اطلاعات بيشتر مراجعه شود به مقاله : 

https://www.tehrantimes.com/news/516712/Iran-s-legal-standing-in-the-Zangezur-question

10-     متن خبر را از اينجا بخوانيد:

https://B2n.ir/ey6858

11-     جنگ تحميلي دوازده روزه رژيم صهيونيستي عليه ايران و نقش برخي کشورهاي منطقه در آن