13 درصد ايراني‌ها آسم دارند

دکتر مريم محلوجي‌راد همزمان با روز جهاني آسم و آلرژي در گفت‌وگو با ايسنا، درباره بيماري آسم توضيح داد: پروسه ابتلا به آسم مانند بيماري‌هاي عفوني نيست و معمولا به صورت خود به خود ايجاد مي‌شود؛ به عبارت ديگر، آسم، پيامد يک بيماري نيست. آسم يک بيماري التهابي ريه است و عفونت در ابتلا به اين بيماري هيچ نقشي ندارد.

وي درباره تاثير عفونت بر شدت آسم گفت: عفونت به عنوان يک عامل محرک مي‌تواند سبب افزايش شدت بيماري يا شروع حمله آسم باشد. باز هم تاکيد مي‌کنم، آسم يک بيماري التهابي مزمن است که در کودکان به دليل آلرژي ايجاد مي‌شود.

حدود 13 درصد ايراني‌ها آسم دارند

پزشک کلينيک آسم و آلرژي سازمان جهاد دانشگاهي علوم‌پزشکي تهران درباره آسم کودکان توضيح داد: اکثر «آسم کودکان» از نوع آسم آلرژيک است؛ در حالي که عوامل آلرژيک و غيرآلرژيک به طور برابر در ابتلاي آسم بزرگسالان نقش دارند. 

محلوجي گفت: عوامل آلرژيک محيط، سبب بروز و تشديد عوارض آسم  آلرژيک مي‌شوند. عوامل آلرژيک بر ابتلا به آسم آلرژيک تاثيرگذار هستند؛ همچنين ساير مولفه‌ها، آسم غيرآلرژيک را تحت تاثير قرار مي‌دهند. 

وي با بيان اينکه ميزان ابتلا به آسم در کشور بررسي شده، اظهار کرد: وضعيت ابتلا به آسم در ميان گروه‌هاي سني بررسي شده، حدود 9 تا 13 درصد از گروه‌هاي سني مختلف به بيماري آسم مبتلا هستند. منظور اين است ميزان ابتلا به آسم با توجه به شرايط سني افراد تغيير مي‌کند. همچنين وضعيت ابتلا به آسم در سطح جهاني حدود  3 تا 15 درصد گزارش شده که در برخي کشورها به 20 درصد نيز مي‌رسد.

آلودگي هواي کلانشهرها از عوامل مهم ابتلا به آسم

استان‌هاي رکورددار آسم

محلوجي با بيان اينکه بسياري از کشورها نسبت به کنترل عوامل محرک و آلرژي‌زا اقدام کرده‌اند، افزود: آنها با کنترل عوامل محرک و آلرژي‌زا توانسته‌اند، شيوع آسم را کاهش دهند يا ميزان ابتلا به اين بيماري را به يک سير ثابت برسانند. به نظر مي‌رسد، ميزان ابتلا به آسم در کشور رو به افزايش است. يکي از دلايل افزايش ابتلا به آسم در کشور، آلودگي کلان‌شهرها است که جزو عوامل مهم ابتلا به اين بيماري محسوب مي‌شود.   شهرهاي اراک و اهواز و استان سيستان‌و بلوچستان، بيشترين ميزان شيوع آسم را تجربه‌کرده‌اند. 

تاثير آلودگي هوا بر افزايش ابتلا به آسم

عضو انجمن آسم و آلرژي ايران ادامه داد: آلاينده‌هاي مضر هوا وارد دستگاه تنفس مي‌شوند؛ اين آلاينده‌ها برحسب اندازه‌اي که دارند (ذرات حدود 4 تا 5 ميکرون) مي‌تواند به «راه‌هاي هوايي پايين‌تر» وارد شوند. همچنين ذرات بسيار ريز مي‌توانند تا انتهاي ريه نفوذ کنند و حتي وارد خون شوند. اغلب آلاينده‌ها، «راديکال‌هاي آزاد» هستند که سبب التهاب ريه يا ساير قسمت‌هاي بدن مي‌شوند و جزو موارد آسيب‌زا به حساب مي‌آيند. به دليل اينکه آسم يک بيماري التهابي است آلودگي هوا مي‌تواند ميزان بروز و شدت اين بيماري را افزايش دهد. کلان‌شهرها، آلودگي هواي بيشتري دارند، به همين دليل، ميزان ابتلا به اين بيماري در شهرهاي بزرگ افزايش مي‌يابد.

محلوجي درباره تفاوت آسم بزرگسالان و کودکان گفت: «ژنتيک» و «عوامل محيطي» در بروز آلرژي نقش دارند؛ به نحوي که اگر يکي از والدين آلرژي داشته باشد، احتمال ابتلاي فرزند آنها به آلرژي حدود 50 درصد است. همچنين اگر پدر و مادر هر 2 داراي آلرژي باشند، احتمال ابتلاي فرزند به آلرژي به 70 درصد مي‌رسد. بنابراين بايد گفت ژن، نقش 50 درصدي در بروز آلرژي دارد و 50 درصد ديگر نيز براي عوامل محيطي است.

پزشک کلينيک آسم و آلرژي سازمان جهاد دانشگاهي علوم‌پزشکي تهران درباره نقش عوامل محيطي بر بروز آلرژي گفت: عوامل محيطي که منجر به آلرژي مي‌شود به 2 دسته «آلرژن‌ها» و «عوامل محرک» تقسيم مي‌شود. آلرژن‌ها نيز به 2 دسته «بيروني» و «دروني» تقسيم مي‌شود. گرده درختان، چمن‌ها و علف‌هاي هرز جزو  آلرژن‌هاي محيط‌ باز هستند؛ همچنين «مايت‌هاي گردوغبار»، سوسک، کپک‌ها و حيوانات خانگي مثل گربه و سگ جزو آلرژن‌هاي دروني محسوب مي‌شوند.

وي درباره دسته محرک‌ها توضيح داد: نه تنها موارد دخاني بلکه ساير موارد استنشاقي جزو محرک‌ها به حساب مي‌آيند. همچنين شوينده‌ها و موادي که بوي تند دارند بايد در دسته محرک‌ها لحاظ شوند. ژنتيک و عوامل محيطي که موجب بروز آلرژي مي‌شوند در سير خود به صورت «اگزما اتوپيک»، «آسم کودکان» و «رينيت آلرژيک» تظاهر پيدا مي‌کنند.

پزشک کلينيک آسم و آلرژي سازمان جهاد دانشگاهي علوم‌پزشکي تهران درباره ميزان کودکان مبتلا به آسم گفت: نتايج مطالعات کشوري که با همکاري «مرکز تحقيقات ايمونولوژي» و «انجمن آسم و آلرژي ايران» انجام شده، بيان مي‌کند ميزان ابتلا به آسم در ميان کودکان نسبت به بزرگسالان بيشتر است. با توجه به آمار 9 تا 13 درصدي آسم در کشور بايد گفت که عددهاي بالاتر مربوط به آسم کودکان است.

نقش داروهاي استنشاقي در کنترل و درمان آسم

محلوجي درباره روش‌هاي درماني نوين گفت: داروهاي استنشاقي، مهم‌ترين دارو در زمينه کنترل و درمان آسم است که ساليان سال مورد استفاده قرار گرفته‌ و نتايج خوبي برجاي گذاشته‌اند. مقاومت‌هايي براي استفاده از اسپري‌هاي استنشاقي وجود داشت که با بهره‌ گرفتن از آموزش توانستيم در جهت رفع آن گام برداريم.

وي با بيان اينکه استفاده از عوامل «بيولوژيک» جزو روش‌هاي جديد درمان آسم به حساب مي‌آيد، گفت: استفاده از  «اماليزوماب» که در واقع يک  “Anti IgE”  است براي درمان آسم کاربرد دارد.   اماليزوماب حدود 2 سال است در کشور توليد شده، تجربه در مواجهه با بيماران نشان داده که اثرگذاري نمونه داخلي و خارجي اين دارو بيانگر يکسان است.

عضو انجمن آسم و آلرژي ايران ادامه داد: برخي از داروهايي بيولوژيک که شايد اثربخشي بيشتري داشته باشند در دسترس نيستند. اميدواريم که شرايط به نحوي باشد که اين داروها در دسترس بيماران قرار گيرند.  

ضرورت توجه به آموزش در کنترل آسم

محلوجي با بيان اينکه «آموزش بيماران» اولين نکته در مديريت آسم به حساب مي‌آيد، افزود: هفتم مي به عنوان روز جهاني آسم شناخته مي‌شود و  هر ساله شعاري را براي اين روز در نظر مي‌گيرند. «توانمندکردن بيماران مبتلا به آسم از طريق آموزش» به عنوان شعار سال جاري انتخاب شده است. بيماران مبتلا به آسم بايد بپذيرند که به اين بيماري مبتلا هستند و بايد براي درمان آن اقدام کنند.

وي ادامه داد: وظيفه مراکز بهداشتي و دانشگاهي اين است که به بيماران آموزش دهند و به آنها بگويند درمان فقط مصرف دارو نيست؛ بلکه شامل اجتناب از عوامل مسبب حمله آسم هم مي‌شود. بيماران با بهره‌ گرفتن از آموزش بايد بدانند که درمان در وهله نخست، اجتناب از عوامل محرک‌زا و گام دوم نيز استفاده از داروها است. حملات آسم با افزايش علائم سرفه، خس‌خس کردن و تنگي‌نفس شروع مي‌شود و با پيش‌روي مي‌تواند سبب افت اکسيژن خون‌ شود. در چنين شرايطي، بيمار بايد در بيمارستان و حتي اي‌سي‌يو بستري شود. اغلب مرگ‌ومير ناشي از آسم به علت حمله حاد آسم است که باعث تنگي نفس و کاهش اکسيژن مي‌شود. 

محلوجي درباره آموزش در حوزه آسم گفت: تلاش‌هايي در زمينه آموزش آسم توسط انجمن آسم و آلرژي ايران با همکاري مرکز  تحقيقات ايمونولوژي اسم و آلرژي صورت گرفته است. همايش علمي آسم هر ساله همزمان با روز جهاني اين بيماري برگزار مي‌شود و جديدترين موارد مرتبط آسم مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در کنار همايش علمي، «همايش آموزش خانواده» نيز برگزار مي‌شود و نکاتي درباره بيماري آسم به بيماران و خانواده‌هاي آنها ارائه مي‌شود.

وي ادامه داد: پزشکان تلاش مي‌کنند که به بيماران به ويژه بيماراني که براي نخستين‌بار به مراکز درماني مراجعه مي‌کنند، نکات آموزشي لازم را ارائه دهند. 

450 هزار فوتي ناشي از آسم در دنيا

محلوجي درباره ميزان مرگ‌ومير ناشي از بيماري آسم گفت: حدود 300 ميليون نفر در سراسر جهان به آسم مبتلا  هستند و ميزان مرگ‌ومير ناشي از بيماري حدود 450 هزار نفر گزارش شده است. آماري مربوط به ميزان مرگ و مير ناشي از آسم در کشور در دسترس نيست.

عضو انجمن آسم و آلرژي ايران درباره کلينيک آسم و آلرژي جهاد دانشگاهي علوم‌پزشکي تهران گفت: کلينيک سازمان جهاد دانشگاهي حدود 12 سال پيش تاسيس شده و پزشکان فوق‌تخصص ايمنولوژي که عضو هيات‌علمي دانشگاه‌هاي علوم‌پزشکي هستند، جديدترين خدمات علمي به بيماران را ارائه مي‌دهند. بيماران اين کلينيک در صورت لزوم، تحت تست‌هاي آلرژي از جمله «تست‌هاي پوستي آلرژي» قرار مي‌گيرند.

وي ادامه داد: همچنين انواع تست‌هاي تنفسي اعم از تست‌هاي چالشي با «برونکوديلاتور»، تست ورزش، تست‌هاي متاکولين و نيتريک‌اکسيد بازدمي به منظور شناسايي نوع بيماري فرد در اين مرکز انجام مي‌شود. پس از تشخيص نوع بيماري، روش‌هاي درماني نوين مانند تزريق داروهاي بيولوژيک، ايمونوتراپي (تزريق واکسن  آلرژي) با توجه به نوع بيماري ارائه مي‌شود. افرادي که مبتلا به آسم‌هاي آلرژيک هستند مورد «ايمونوتراپي» قرار مي‌گيرند و پروسه واکسن‌درماني براي آنها انجام مي‌شود. 

محلوجي در پايان گفت: توصيه مي‌کنم بيماراني که به آسم مبتلا هستند بيماري خود را جدي بگيرند. اکثر موارد آسم، قابل کنترل است. بيماران با درمان‌هاي استنشاقي مي‌توانند بيماري خود را  کنترل کنند و به زندگي طبيبعي خود ادامه دهند.