جزئيات همکاري ايران و روسيه براي استخراج اطلاعات از درياي خزر

به گزارش ايسنا دکتر رضا جديدي در حاشيه نشست مشترک محققان سازمان زمين‌شناسي با طرف روسي در جمع خبرنگاران، برگزاري اين نشست را در راستاي بررسي جوانب همکاري مشترک ميان محققان ايران و روس در حوزه‌هاي زمين‌شناسي دانست و گفت: با امضاي تفاهم‌نامه‌اي که منعقد شده است، مقرر شده بود ميان طرفين توافق اين تفاهم‌نامه، ابعاد فني اين همکاري با کشور روسيه مشخص و شرح خدمات آن نيز نهايي سازي شود، در اين راستا تيم روسي يک هفته در ايران حضور دارند و ما ميزبان آنها هستيم.

وي بازديد از توانمندي‌هاي سازمان زمين‌شناسي و همچنين توانمندي‌هاي آزمايشگاهي بخش خصوصي در حوزه زمين‌شناسي را از برنامه‌هاي حضور اين تيم روسي در ايران عنوان کرد و يادآور شد: با توجه به اينکه خدمات آناليز نمونه‌هاي زمين‌شناسي در اين همکاري مشترک با محققان روسي قرار است در قلمرو جمهوري اسلامي ايران انجام شود، از اين رو اين تيم از آزمايشگاه‌هاي ما بازديد خواهند داشت.

جديدي با بيان اينکه براي اين همکاري کارگروه‌هاي مختلفي تشکيل شده است، يکي از آنها را کارگروهي براي بازديد اين هيات از آزمايشگاه‌هاي تخصصي زمين‌شناسي کشور دانست و اظهار کرد: مطالعه بر روي بلوک‌هاي شمال و جنوب درياي کاسپين از مورد تحقيق متخصصان روسي است که از سال آينده در صورت فراهم شدن شرايط، اجرايي خواهد شد؛ از اين رو به منظور ارزيابي بر روي بلوک‌هاي شمال و جنوب، کارگروهي اين مناطق را مورد ارزيابي قرار مي‌دهند.

به گفته وي، اين ارزيابي‌ها به منظور بررسي زير ساخت‌ها و امکانات حضور متخصصان روسي و ايراني صورت مي‌گيرد.

مدير کل دفتر برنامه‌ريزي، فناوري و بودجه سازمان زمين‌شناسي و اکتشافات‌معدني کشور درباره ميزان سرمايه‌گذاري براي انجام اين ارزيابي‌ها، گفت: کل حجم سرمايه‌گذاري جمهوري اسلامي ايران در اين حوزه تقريبا مشخص شده، ولي ما در اجراي اين مطالعات اصرار داريم که خدمتي که از سمت طرف روسي دريافت مي‌کنيم، انتقال تجربه، ارائه آموزش و توانمندسازي متخصصان ايراني باشد و علت طولاني شدن فرايند اجراي اين همکاري نيز همين موارد است و براي تحقق آن نياز است تا مراحل نهايي‌سازي آن انجام شود، ضمن آنکه تاکيد داريم کليه خدمات آزمايشگاهي اين طرح در کشور انجام شود. اين مورد خارج از قرارداد است.

وي به وضعيت زير ساخت‌هاي آزمايشگاهي در حوزه زمين‌شناسي در کشور اشاره کرد و گفت: در اين همکاري سعي کرديم براي جلوگيري از خروج ارز، آناليزها را با تجهيزات خوبي که در اختيار بخش معدني و مواد معدني کشور وجود دارد، انجام دهيم؛ از اين رو طبق هماهنگي‌ها و بازديدهايي که صورت گرفت، در زمينه اينکه نمونه‌اي از کشور خارج نشود، به توافق رسيديم و بر اين اساس نمونه‌ها در ايران مي‌ماند و براي طرف روسي نيز اين امر مسجل شده است که کليه نمونه‌برداري‌هاي زمين‌شناسي و اکتشافي در داخل قلمرو جمهوري اسلامي ايران صورت گيرد.

جديدي خاطر نشان کرد: در خصوص سن‌سنجي نمونه‌ها و مطالعات ايزوتوپي آنها با توجه به اينکه اين فناوري به صورت مناسب در کشور وجود ندارد، امکان اين هست که به صورت محدود و در چارچوب قوانين و مقررات، نمونه‌ها به خارج ارسال شود که اين امر بسيار محدود است.

به گفته وي در جريان سفر هيات روسي به ايران توانمندي آزمايشگاهي کشور از سوي تيم روسي تائيد خواهد شد.

جديدي با بيان اينکه رقم‌هاي سرمايه‌گذاري در حوزه‌هاي حقوقي ممکن است دستخوش تغييراتي شود، افزود: پايان اين سفر در هفته آينده است و خروجي ديدارها، برگزاري اولين اجلاس مشترک ميان ايران و روسيه است که در روزهاي آينده برگزار مي‌شود.

به گزارش ايسنا، آلکساندر واشورين، مدير فني پروژه همکاري مشترک ايران و روسيه نيز در جمع خبرنگاران گفت: موضوعاتي که در نشست مشترک مطرح شد، توسعه پايگاه اطلاعاتي زمين‌شناسي ايران بود و همچنين موضوع همکاري‌هاي بين ايران و روسيه مورد بررسي قرار گرفت.

وي ادامه داد: گسترش پايگاه‌هاي اطلاعاتي زمين‌شناسي بيشتر و تهيه نقشه‌هاي کاري بيشتر براي اکتشاف معادن از ديگر موضوعات مطرح در اين نشست بوده است.

واشورين خاطرنشان کرد: همکاري‌هاي ايران و روسيه در زمين‌شناسي قدمت زيادي دارد، به گونه‌اي که در دهه 70 همکاري گسترده‌اي در زمينه مطالعات زمين‌شناسي ميان ايران و شوروي سابق وجود داشت که در زمينه تصاوير هوايي شمال ايران بوده است. بعد از آن وقفه‌اي ايجاد شد و از سال 2000 مجددا اين همکاري‌هاي علمي ميان دو کشور آغاز  شد.

مدير فني پروژه همکاري مشترک ايران و روسيه با اشاره به همکاري اخير ايران و روسيه، اين امر را فرصتي براي توسعه همکاري‌هاي علمي دانست و خاطر نشان کرد: يک زمين‌شناس همواره اين اميد را دارد که بخشي از زمين را کشف کند و اميدواريم با تقويت پايگاه داده‌هاي زمين شناسي ايران، منطقه جديد کشف شود و اين امر مي‌تواند به تقويت اقتصاد ايران منجر شود.

همکاري مطالعاتي مشترک با امکانات و نيروهاي متخصص کشور روسيه در بخش ايراني درياي کاسپين طي دو سال آينده مهمترين برنامه کاري دفتر زمين‌شناسي دريايي سازمان زمين‌شناسي است و اين برنامه مطالعاتي به عنوان زيرمجموعه‌اي از همکاري‌هاي چند منظوره بين سازمان زمين‌شناسي و اکتشافات‌معدني کشور و هلدينگ زمين‌شناسي روسي Rosgeo  تحت حمايت کميسيون اقتصادي مشترک ايران و روسيه انجام خواهد شد که مقدمات انعقاد قرارداد مطالعه جامع زمين‌شناسي کاسپين جنوبي با سفرهاي کارشناسان دو طرف فراهم شده است.

توليد داده‌هاي جديد و ارزشمند براي اولين بار براي بخش جنوبي درياي کاسپين و انتقال دانش و تجهيزات مدرن پژوهشي و کاوش‌هاي دريايي به سازمان زمين‌شناسي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين طرح مطالعاتي است. اين مطالعات در برگيرنده بررسي‌هاي زمين‌شناسي، زيست محيطي و اقليم ديرينه منطقه است.

در بخش زمين‌شناسي اين مطالعات، مطالعه ساختار زمين تا عمق حدود 50 کيلومتري(مرز گوشته و پوسته زمين)، ويژگي‌هاي پوشش رسوبي ضخيم در اين حوضه و بررسي رسوبات سست سطحي بستر دريا مدنظر است. شناسايي شواهد گسل‌هاي پويا و لرزه‌زا در رسوبات سطحي بستر، مطالعه شرايط اين رسوبات از ديدگاه ويژگي‌هاي اقتصادي و احتمال آلودگي به فلزات سنگين و مواد هيدروکربوري و از عمق‌يابي دقيق، شناسايي پتانسيل رخداد زمين‌لغزش‌هاي زير دريايي در بخش‌هاي پرشيب در اين حوضه از اهداف ديگر اين مطالعات به شمار مي‌رود.

انجام حفاري‌هاي مغزه‌گيري در عمق‌هاي مختلف آب دريا و همچنين بخش جلگه جنوبي کاسپين به منظور دستيابي به ترازهاي مختلف از رسوبات متعلق به زمان کواترنري از موارد تعريف شده در اين پروژه است که با مطالعه دقيق مغزه‌هاي به‌دست آمده، شرايط اقليم ديرينه حاکم در اين بخش از کره زمين، تغييرات تراز آب درياي کاسپين در حدود 2 ميليون سال گذشته مورد ارزيابي قرار خواهند گرفت تا بر اساس آن الگوي تغييرات اقليم، شناسايي و شرايط آينده پيش‌بيني شود.

بخش جنوبي درياي خزر که تماما در محدوده درياي سرزميني ايران واقع است، فاقد اطلاعات مناسب عمقي زمين‌شناسي است، اگرچه شرکت نفت خزر مطالعاتي در اين منطقه انجام داده، اما اين تحقيقات تنها در راستاي اهداف اکتشاف نفت و تا عمق‌هاي مشخص انجام شده و کمتر در دسترس زمين‌شناسان مشتاق و محققان بخش‌هاي زيستي و شيلات قرار دارد و اين در حالي است که اطلاعات بسيار عميق زمين‌شناسي، مطالعات ويژگي‌هاي رسوب‌شناسي و ژئوشيمي رسوبي رسوبات بستر و همچنين ويژگي‌هاي فيزيکوشيميايي آب اين دريا براي اين منطقه بسيار ضروري است تا بتوان در ارتباط با ساختمان عمقي زمين، مرز پوسته و گوشته، ضخامت پوشش رسوبي روي آنها، ويژگي‌هاي مخاطرات زمين‌شناختي آن، شرايط زيست محيطي و اقتصادي رسوبات سطحي بستر و محيط آب اظهار نظر کرد.

همچنين، وجود ايده ارتباط ژنتيکي درياي خزر با درياي سياه، ساختار زمين‌شناسي خاص و عمق نسبتا زياد و مطرح بودن ساختمان پوسته‌اي شبه اقيانوسي، ضخامت بسيار زياد رسوبات متعلق به 5 ميليون سال گذشته، ايده فرونشيني و سرعت بالاي رسوبگذاري در بخش جنوبي، داشتن تکتونيک فعال لرزه‌زا و نامشخص بودن عمق ناپيوستگي موهو(مرز پوسته و گوشته) مورد توجه زمين‌شناسان و متوليان بخش انرژي و مخاطرات منطقه و جهان، همچنين داشتن گونه‌هاي زيستي منحصربه‌فرد و با ارزش از جمله ماهيان خاوياري مورد توجه زيست‌شناسان و متخصصان علم و صنعت شيلات به اين منطقه شده است.

دستگاه‌هاي ذينفع از نتايج طرح مطالعات زمين‌شناسي دريايي در درياي خزر، وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ وزارت راه و شهرسازي؛ سازمان هواشناسي کشور؛ سازمان حفاظت از محيط زيست؛ وزارت جهاد کشاورزي؛ وزارت علوم، تحقيقات و فناوري؛ پژوهشگاه ملي اقيانوس‌شناسي و علوم جوي؛ پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله؛ وزارت نيرو؛ وزارت نفت؛ سازمان انرژي اتمي؛ وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح؛ سازمان نقشه‌برداري کشور؛ ستاد کل نيروهاي مسلح و همچنين بخش‌هاي خصوصي خواهند بود.