تحرکات نظامي و سياسي جمهوري آذربايجان و ترکيه

به گزارش فارس، در ميانه تنش‌هاي مستقيم ايران و رژيم صهيونيستي، تحرکات جمهوري آذربايجان براي احياي کريدور زنگزور، به‌ويژه از طرف ترکيه، به سرعت در حال انجام است.

اين تحرکات مي‌تواند پيامدهاي جدي براي وضعيت ژئوپليتيک ايران در قفقاز جنوبي و زمينه‌هاي انرژي فراهم کند. آيا اين دسيسه زودتر از آنچه که انتظار مي‌رفت، به وقوع خواهد پيوست؟ قصد داريم در اين محتوا به اين موضوع بپردازيم.

کريدور زنگزور، تهديدي براي ژئوپليتيک ايران

پروژه کريدور جعلي زنگزور که به‌طور مستقيم ارتباط زميني ايران را با ارمنستان و ساير کشورهاي اوراسيا قطع مي‌کند، به نظر مي‌رسد که در سايه تنش ايران با اسرائيل و غرب (در راس آن‌ها آمريکا)، از نظر باکو و آنکارا بسيار حائز اهميت است. اين کريدور از طريق استان سيونيک ارمنستان، آذربايجان را به نخجوان و از آنجا به ترکيه متصل خواهد کرد و به ايجاد مسيري جديد براي انتقال کالا و انرژي کمک مي‌کند.

آذربايجان در سال‌هاي اخير روابط نزديکي با اسرائيل برقرار کرده و به دليل مشغوليت نظامي ايران، اکنون فرصتي مناسب براي پيشبرد اين پروژه يافته است. اين تحرکات نه تنها به تضعيف جايگاه ترانزيتي ايران منجر خواهد شد، بلکه مي‌تواند تسلط باکو بر بازار انرژي و مسيريابي‌هاي استراتژيک را تقويت کند.

به گفته حسن کريم‌نيا، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزيت، کريدور جعلي زنگزور بخشي از راهبرد ترک‌گرايي (پانترکيسم) اردوغان است که در مسير مياني کريدور شرق-غرب به‌ويژه چين-اروپا، بروز کرده است.

اين موضوع در اظهارنظر خصمانه سال گذشته وزيرخارجه ترکيه هاکان فيدان عليه ايران که گفته بود «منابع و توانمندي‌هايي که شما (ايران) در اختيار داريد، ديگران نيز در اختيار دارند و اگر مي‌خواهيد کسي خانه شيشه‌اي شما را با سنگ نزند، به خانه ديگران سنگ نزنيد» را مي‌توان در اين ماجرا دخيل دانست.

نقش ميدان گازي شاه دنيز

ميدان گازي شاه دنيز که هم‌اکنون يکي از منابع اصلي صادرات انرژي آذربايجان به اروپا است، نقشي اساسي در اين معادله ايفا مي‌کند. ايران به رغم سهم 10 درصدي خود در اين ميدان، از حرکات باکو و تاثيرات آن بر روي بازار انرژي غافل نمانده است. فشارهاي آذربايجان براي به حداکثر رساندن منافع خود به‌خصوص در دوران پساتحريم برمي‌گردد.

اين ميدان و به‌ويژه پيوند آن با ائتلاف آذربايجان و ترکيه، آينده ايران را در عرصه انرژي تهديد مي‌کند، چرا که باکو مي‌تواند با استفاده از منافع انرژي به شکل موثري رکود اقتصادي ايران را تشديد کند.

تحرکات نظامي و سياسي آذربايجان و ترکيه

در اوايل تيرماه که همزمان با اواخر جنگ 12 روزه ايران و رژيم صهيونيستي بود، خبر برگزاري رزمايش‌هاي مشترک بين ترکيه و آذربايجان در نزديکي مرزهاي ايران، گمانه‌زني‌هاي بيشتري را درباره دست داشتن باکو و آنکارا در برنامه‌هاي نظامي و سياسي پيشبرد کريدور زنگزور ايجاد کرده است.

اين رزمايش‌ها در شرايطي انجام مي‌شود که فضاي تنش‌زايي ميان ايران و اسرائيل وجود دارد و با توجه به سابقه همکاري‌هاي نظامي و اطلاعاتي، احتمال همکاري اين دو کشور در راستاي آسيب به منافع ايران افزايش مي‌يابد.

بايد اشاره کرد که ترکيه و آذربايجان با تحريکاتي که به‌خصوص در آينده نزديک قابل پيش‌بيني است، ممکن است تلاش کنند که زمينه را براي خفگي ژئوپليتيک ايران فراهم کنند.

ضرورت پاسخگويي و راهبردهاي ديپلماتيک

ايران بايد در مواجهه با اين تهديدات، فعالانه تدابير سياسي و نظامي اتخاذ کند. براي حفاظت از منافع ملي و جلوگيري از گسترش نفوذ ترکيه و آذربايجان در اين منطقه، ديپلماسي فعال و ايجاد هم‌پيماني با کشورهاي همسايه و بالکان به شدت حائز اهميت است.

تحمل فشار و استفاده از توانايي‌هاي خود در پروژه‌هاي منطقه‌اي، مي‌تواند ايران را به طوري مؤثر از اين دسيسه‌ها محافظت کند. در اين راستا، توجه به بروز اختلافات ميان آذربايجان و برخي کشورهاي غربي نيز نقطه‌عطفي براي ايران به شمار مي‌آيد.

برد ترانزيتي ايران در مرزهاي شمالي با ترکيه و آذربايجان

برديا باقري، کارشناس روابط بين‌المل، عنوان کرد که تحرکات باکو و آنکارا در زمينه کريدور زنگزور و هماهنگي‌هاي نظامي در شرايط فعلي، به قيمت به خطر افتادن جايگاه ايران در قفقاز خواهد بود. لذا اين اختلالات ممکن است زودتر از آنچه که انتظار مي‌رفت، تبديل به يک بحران جدي براي امنيت و ثبات منطقه شوند.

باقري افزود: ايران نيازمند واکنشي سريع و موثر در اين راستا است تا از تهديدات موجود جلوگيري کند و منافع ژئوپليتيک خود را حفظ نمايد.

اين کارشناس تصريح کرد که در حال حاضر براي مسير ترکيه و آذربايجان دو تا مسير جايگزين قابل اجرا وجود دارد، اولي اسکله رو-رو بندر اميرآباد است که قدمت 20 ساله دارد و هنوز اجرايي نشده، دومي مسير ارمنستان-گرجستان است که روابط سياسي و اقتصادي با اين دو کشور پيشرفت خاصي نداشته است.

باقري در انتها بيان کرد: ميان ايران و گرجستان به لحاظ حمل‌ونقلي منافع مشترک گسترده‌اي وجود دارد که هنوز به دنبال آن نرفته‌ايم. گره زدن حوضه‌هاي دريايي اطراف‌ کشور به درياي‌سياه و دسترسي به کشورهاي حوزه بالکان که سياست‌هاي ملايم‌تري نسبت به کشورهاي غربي دارند، وزن ژئوپليتيکي کشورمان را ارتقا خواهد بخشيد.