آثار تلخ خودکشي بر خانواده بازماندگان

البته اينکه انسان چنين اختياري دارد يا نه، بحثي دنباله‌دار است و غالبا به اين ختم مي‌شود که آدمي در همه حوزه‌ها صاحب‌اختيار نيست و چيزهايي، اختيار و قدرت اختيار او را محدود مي‌کنند. اما از سوي ديگر، اين استدلال که آدمي حق اختيار براي پايان دادن به زندگي‌اش را دارد و زندگي او به کسي مربوط نيست، پاسخ‌هاي خودش را هم دارد؛ ازجمله اثراتي که بر بازماندگان مي‌گذارد.

دنيا، محل اثرات متقابل است؛ يعني چه؟ به قول روانشناسان اجتماعي، شما هم بر پيرامون خود اثر مي‌گذاريد و هم از پيرامون خود اثر مي‌پذيريد. هر عمل شما، مي‌تواند اثري بر اطرافيان و پيرامون بگذارد و البته اعمال شما نيز مي‌توانند اثرگرفته از اطراف باشند. خودکشي نيز به‌عنوان يک رفتار اثرگذار، شامل چنين اصلي است؛ يعني بر پيرامون خود که همانا بازماندگان و اطرافيان و ديگر افراد جامعه باشند، اثر مي‌گذارد؛ اين در حالي است که به قول بيشتر روانشناسان و کارشناسان، غالب کساني که در فکر خودکشي هستند، چنين چيزي را بروز نمي‌دهند و چه بسا که حتي روزهاي قبل از چنين اتفاقي، حسابي شاد و سرحال باشند. همين امر باعث مي‌شود تا خودکشي چنين افرادي، باعث شوک اطرافيان و ديگر ناظران شود.

سوگواري کاملا متفاوت

گفته مي‌شود که اندوه ناشي از خودکشي، با ديگر سوگواري‌هاي ناشي از فقدان تفاوت دارد. بازماندگان، چه بسا ‌ احساس عذاب وجدان کنند؛ اينکه حواس‌شان نبوده يا خلئي باعث شده تا چنين اتفاقي بيفتد و آنها در ايجاد چنين خلئي، مقصر بوده‌اند. از سوي ديگر نگاه‌هاي جهت‌دار و معنادار ديگران و سؤال‌هاي بي‌پايان، بازماندگان را حسابي به ستوه مي‌آورد. درماندگي در برابر نوع شوک وارده، چه بسا ‌ باعث انزواي چنين بازماندگاني هم شود.

شوک‌هايي که وارد مي‌شود

از نکته‌هاي تلخ چنين اتفاقاتي، آن است که نيمي از خودکشي‌ها، در خانه‌ها اتفاق مي‌افتد. چه کساني پيکر اين افراد را بايد مشاهده و کشف کنند؟ طبيعي است که در ابتداي امر، يکي از اعضاي خانواده بايد چنين کشف و مشاهده‌اي را انجام دهد. چنين اتفاقي مي‌تواند منجر به ايجاد شوک‌هاي شديد و ترس‌هاي ماندگاري در افراد خانواده شود؛ ترس‌هايي که يادآوري‌شان و تداعي تلخ‌شان، باعث شود تا دوباره به هم بريزند. اين اتفاقات به قدري تلخ‌ هستند که به اين زودي‌ها از يادها نمي‌روند. روانشناسان مي‌گويند تداعي‌ها هرچه با احساسات ما درگيرتر شوند، ماندگارتر مي‌شوند و چه بسا به‌گونه‌اي ماندگار شوند که هميشگي باشند. پس طبيعي است که چنين ترس‌هايي به واسطه تداعي‌هاي شديد احساسي که اتفاق مي‌افتد، براي هميشه در ناخودآگاه اين افراد باقي بماند؛ آن‌هم درحالي‌که هيچ تقصيري در اين ماجرا نداشته‌اند و به نوعي، بي‌گناه مجازات مي‌شوند.

عزت‌نفس بر باد رفته

افسردگي و شکسته شدن عزت نفس در عزاداران نيز از ديگر آسيب‌هاي وارده به خانواده است. آنها در ابتداي امر، به‌دنبال چرايي اين خودکشي مي‌گردند و اين امر، سختي‌هاي فراواني را به بازمانده‌ها وارد مي‌کند. برخورد با آثار به جامانده از فردي که خودکشي کرده، ازجمله لباس و نوشته‌ها و تابلوها و... مي‌تواند اثرات را سهمگين‌تر کند. از سوي ديگر عزاداران مدام با خود واگويه مي‌کنند که حتما کفايت لازم را نداشته‌اند که منجر به چنين اتفاقي شده‌اند. بازمانده‌ها به‌واقع از لذت‌هاي زندگي و از زيستن به‌طور متعادل محروم مي‌مانند؛ امري که براي رفع آن بايد از روانپزشکان و روانشناسان کمک بگيرند.

خانواده مطرود

ليبل خوردن يا ننگ اجتماعي، از ديگر آثار مخربي است که خانواده افرادي که خودکشي کرده‌اند را درگير مي‌کند. اين درگيري، با نوعي شرم حضور در جامعه نيز همراه است؛ شرم حضور خانواده‌اي که اساسا خودش را غيرنرمال تلقي مي‌کند؛ چراکه اگر چنين نبود، نبايد يکي از اعضاي آن خودکشي مي‌کرد. همانطور که اشاره شد، انزوا و دوري از ديگران تبعات چنين امري است؛ خاصه در جامعه‌اي که هنوز رگه‌هاي سنت را دارد، چنين اتفاقاتي بسيار پررنگ‌تر است. در گزارش‌هاي اخير مربوط به طلاق، يکي از دلايل را دخالت اطرافيان در زندگي مشترک ذکر کرده بودند. تصور کنيد وقتي که صحبت‌ها و دخالت‌هاي اطرافيان مي‌تواند يک زندگي مشترک را پايان ببخشد، نيش و کنايه اطرافيان در امر خودکشي به بازمانده‌ها، چه اثراتي مي‌تواند داشته باشد!

منبع: همشهري آنلاين