افزايش تنش‌ ميان آذربايجان و روسيه در خزر

اين رسانه جمهوري آذربايجان معتقد است که تنش‌ها با روسيه «بر سر يک اختلاف دريايي که تا حد زيادي بي‌سابقه است، اما در صورت وقوع مي‌تواند تأثير قابل توجهي داشته باشد، در حال افزايش است.»

آز مديا نوشت: «آذربايجان از دستاوردهاي حاکميتي خود از زمان استقلال در سال 1991 به خود مي‌بالد، اما روسيه احساس مي‌کند که آذربايجان بايد وضعيت تابعه خود را در منطقه نفوذ روسيه بپذيرد.»

به روايت اين رسانه، «در بيشتر دوران پس از استقلال، روابط بين دو کشور بده بستاني اما با تنش بوده است. در تمام اين مدت، روسيه موقعيت غالب خود را در درياي خزر حفظ کرده و ناوگان خزر خود را با ده ناوچه و رزم‌ناو مدرن، که برخي از آنها مجهز به موشک‌هاي کروز کاليبر با بُرد 1500 مايل هستند، حفظ کرده است.»

در گزارش آمده است: «آذربايجان با حفظ روابط دوستانه، با هم‌مذهبان خود در جمهوري‌هاي هم‌مرز روسيه، چچن و داغستان، احساس نزديکي مي‌کند. با اين حال، روابط با روس‌ها در شمال تا حدودي پرتنش است. اما روابط بين دو کشور در روز کريسمس 2024، زماني که پرواز 8243 هواپيمايي آذربايجان هنگام فرود در فرودگاه گروژني در چچن مورد اصابت موشک ضدهوايي قرار گرفت، به شدت تيره شد.

مقامات روسي از اجازه فرود به هواپيماي آسيب‌ديده خودداري کردند و در عوض مجبور به فرود در آن سوي درياي خزر در آکتائو در قزاقستان شدند. از 67 مسافر و خدمه هواپيما، 38 نفر در اين حادثه جان باختند. بعداً مشخص شد که هواپيما با موشک پنتسير-اس1 روسي مورد اصابت قرار گرفته است. رئيس‌جمهور پوتين از پذيرش مسئوليت اين حادثه يا تسهيل پرداخت غرامت يا تلاش‌هاي تحقيقاتي خودداري کرد. اين اختلاف همچنان حل نشده باقي مانده است.»

آز مديا ادامه داد: «از آن زمان، روابط بين ايران و روسيه، با تحريم‌ها و درگيري‌هايي که هر دو کشور را تحت تأثير قرار داده است، اهميت بيشتري يافته است. عبور و مرور دريايي بين دو کشور از طريق آب‌هاي سرزميني آذربايجان در درياي خزر عبور مي‌کند.»

 به نوشته اين رسانه، «با وخامت روابط آذربايجان و روسيه، روسيه با قزاقستان در آن سوي درياي خزر نيز دچار اختلاف شده است، اگرچه بخش زيادي از صادرات نفت قزاقستان از طريق روسيه به ترمينال صادرات نفت درياي سياه در نووروسيسک منتقل مي‌شود. توکايف رئيس‌جمهور قزاقستان، از به رسميت شناختن الحاقات روسيه در اوکراين و گرجستان خودداري کرده و مايل است به تحريم‌هاي غرب عليه روسيه احترام بگذارد. او همچنين درخواست اعزام نيروهاي قزاق براي جنگ در اوکراين را رد کرده است.

از آن زمان، تعطيلي موقت «فني» خط لوله سي‌پي‌سي قزاقستان به نووروسيسک به نارضايتي روسيه از موضع مستقل قزاقستان نسبت داده شده است. در حالي که آذربايجان و قزاقستان تاکنون متحدان نزديکي نبوده‌اند، اختلافات مشترک آنها با روسيه آنها را به هم نزديک‌تر کرده است. آب‌هاي سرزميني قزاقستان و آذربايجان در درياي خزر از منظر تئوري مانعي بين آب‌هاي روسيه در شمال و آب‌هاي ايران در جنوب ايجاد مي‌کنند، اگرچه تاکنون هرگز تهديدي براي عبور بي‌ضرر وجود نداشته است.»

آز مديا افزود: «بعنوان نشانه‌اي از وخامت روابط، مطبوعات آذربايجان شروع به اشاره به نام‌هاي مکان‌هاي روسي با نام‌هاي قبل از شوروي خود کرده‌اند. کالينينگراد به کونيگسبرگ بازگشته و ولگا به رودخانه ايتيل بدل شده است. از سمت روسيه، خبرگزاري تاس از نام‌هاي ارمني به جاي نام‌هاي آذري در جمهوري ناگورنو-قره‌باغ که اکنون منحل شده است، استفاده مي‌کند.

اگرچه چنين مسائلي براي خارجي‌ها بي‌اهميت است، اما واکنش‌هاي ملي‌گرايانه افراطي را در منطقه ايجاد مي‌کند. آذربايجان همچنين از آنچه موج ناعادلانه دستگيري آذري‌هاي شاغل در روسيه توصيف مي‌کند، ناراحت است و با دستگيري گانگسترهاي روسي در باکو تلافي کردهاست.»

 به روايت اين رسانه جمهوري آذربايجان، «ناوگان درياي خزر روسيه اخيراً در حال تمرين قابليت‌هاي ضدهوايي خود بوده است. در تاريخ 26 ژوئيه، ناوچه کلاس کاراکورت پروژه 22800 تايفون آر‌اِف‌سي موشک‌هاي پدافند هوايي پنتسير اِساِي را براي رهگيري يک موشک ضد کشتي شليک کرد و کشتي‌هاي خواهر، توچا آر‌اِف‌سي و آمور آر‌اِف‌سي به همراه ناوچه کلاس بويان-ام از سيستم‌هاي توپ ضد هوايي خود به عنوان بخشي از يک سيستم پدافند هوايي شبکه‌اي استفاده کردند. ناوچه کلاس گپارد سيستم پدافند هوايي نزديک جديد خود، پالاش را آزمايش کرد. اين رزمايش‌هاي پدافند هوايي روز بعد تکرار شد و در شرايط فعلي مي‌تواند توسط آذربايجان و قزاقستان به عنوان تهديدآميز تفسير شود.»

در پايان گزارش آمده است: «با توجه به تنش‌هاي شديد در درياي خزر، حوادث جزئي که شايد ناشي از حملات بيشتر اوکراين باشد، مي‌تواند پيامدهاي دريايي بزرگي را به دنبال داشته باشد. ترافيک دريايي شمال-جنوب مي‌تواند
مختل شود، يکي از تنها مسيرهاي تجاري که ايران و روسيه مي‌توانند بدون ترس از دخالت تحريم‌ها به طور متقابل از آن استفاده کنند.

حمل و نقل نفت خام قزاقستان از طريق درياي خزر از آکتائو به باکو مي‌تواند در معرض خطر باشد و منافع کشتيراني را مختل کند. صدور نفت قزاقستان از طريق خط لوله سي‌پي‌سي به نووروسيسک در درياي سياه ممکن است دوباره تحت تأثير قرار گيرد. توليد نفت فراساحلي آذربايجان و قزاقستان مي‌تواند محدود شود. طي دهه‌ها تجارت در سراسر درياي خزر با خصومت تهديد نشده است اما اين ممکن است تغيير کند.»