اثرات منفي مهريه زياد از نگاه روايات

در آيه 4 سوره نساء مي‌ خوانيم: «و مهريه زنان را به‌ عنوان يک عطيه (هديه‌ اي خالصانه) به آنان بدهيد.»

واژه «نِحْلَةً» در اين آيه، به معناي بخشش از روي حسن نيت و صداقت است، نه يک بدهي سنگين که بعدها به ابزاري براي فشار يا اختلاف تبديل شود. آيا وقتي مهريه را از حد تعادل خارج مي‌ کنيم، باز هم مي‌ توان آن را يک هديه عاشقانه دانست؟

سيره پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) در تعيين مهريه

مهريه‌ اي که پيامبر اکرم (ص) براي همسران و دخترانشان تعيين مي‌ کردند (مهرالسنه) دوازده و نيم اوقيه بود. اوقيّه مقياس وزن است و هر اوقيه برابر با چهل درهم شرعي يعني معادل پانصد درهم (برابر با 1500 گرم نقره خالص) بوده
است.

از نگاه ايشان، «پر برکت‌ ترين زنان آناني هستند که مهرشان از ديگران کمتر
باشد».

اگر قرار بود مهريه سنگين، معيار ارزش زن باشد، بي‌ شک حضرت زهرا (س) که سرور بانوان جهان است، بايد بيشترين مهريه را مي‌ داشت.

به گزارش ابن شهرآشوب در کتاب المناقب، مهريه حضرت فاطمه (س)، کتان بافت يمن و پوست دباغي‌ نشده و گياهي خوشبو و طبق برخي ديگر از روايات، زره و پوست دباغي‌ نشده گوسفند يا شتر بوده است که قيمت آن را بين 400 تا 500 درهم دانسته‌ اند.

امام جواد (ع) نيز مهريه همسرش ام فضل دختر مأمون را پانصد درهم معادل مهريه حضرت زهرا (س) قرار داد.

به طور کلي در کلمات و روايات امامان معصوم (ع) توصيه‌ شده است مهريه به گونه‌ اي تعيين شود که از حکم و مفهوم حقيقي خود خارج نشود؛ چرا که وقتي مهريه بسيار کم يا بسيار زياد در نظر گرفته شود، اصل صداقت که زير بنا و اساس مهريه است، زير سؤال مي‌ رود و آن را از پيشکش و هديه بودن خارج م
ي‌ کند.(1)

اثرات منفي مهريه زياد از نگاه روايات

1- برکت را از زندگي مي‌ برد:

در روايت آمده: از برکت زن کمي مهريّه اوست و زيادي مهريه، ماية شومي اوست.(2)

2- دشمني مي‌ آورد:

اميرالمؤمنين (ع) مي‌ فرمايند: «در مهرية زنان مبالغه‌ آميز رفتار نکنيد که باعث دشمني مي‌ شود.»

طبق اين حديث، تعيين مهريه سنگين مي‌ تواند منجر به ايجاد کينه و دشمني بين زوجين يا خانواده‌ هاي آن ها شود.

3- عذاب اخروي دارد:

در حديثي نبوي آمده: «هر زني که مهرية خود را بر همسرش سنگين گيرد، خداوند متعال زنجيره‌ هاي سنگيني از آتش جهنم بر گردنش مي‌ افکند»(3)

آسيب‌ هاي مهرية سنگين

برخي افراد گمان مي‌ کنند مهريه زياد يک تضمين براي بقاي زندگي است، اما در مواردي که زن و شوهر دچار اختلاف مي‌ شوند، همين مهريه سنگين مي‌ تواند ابزار فشار يا انتقام‌ جويي شود و روند جدايي را دشوارتر و پرهزينه‌ تر کند.

در نظام حقوقي ايران، مهريه يک دين بر ذمه شوهر است، اما در عمل پرداخت مهريه‌ هاي سنگين براي مردان دشوار و بعضاً ناممکن است. بسياري از پرونده‌ هاي قضايي مربوط به مطالبه مهريه، منجر به صدور حکم اعسار براي مردان
مي‌ شود.

ازدواجي که در آن مهريه به‌ عنوان يک پشتوانه مادي سنگين تعيين مي‌ شود، ممکن است حس تعهد عاطفي را کاهش دهد و جاي آن را به نگرش اقتصادي به ازدواج بدهد. در اين شرايط، ازدواج بيشتر شبيه يک معامله مالي به نظر مي‌ رسد تا يک پيوند عاطفي.

مهريه بالا مي‌ تواند باعث ايجاد استرس، کاهش تعهد عاطفي و افزايش احتمال جدايي شود. مرداني که توان پرداخت مهريه بالا را ندارند، ممکن است دچار احساس ناامني رواني شوند. از سويي، زناني که مهريه را به‌ عنوان پشتوانه مي‌ بينند، ممکن است در هنگام بروز اختلاف، به جاي گفتگو و حل اختلاف، به جدايي و مطالبه مهريه فکر کنند.

داده‌ هاي آماري چه مي‌ گويند؟

بررسي‌ هاي علمي و آماري نشان مي‌ دهند که مهريه زياد، به‌ جاي تقويت پيوند زناشويي، به عاملي براي افزايش تنش‌ ها، اختلافات و حتي طلاق تبديل شده
است.

بر اساس نظرسنجي مرکز پژوهش‌ هاي مجلس، 2/48 درصد از پاسخ‌ دهندگان اظهار کرده‌ اند که مردان به خاطر مهريه، تحت فشار خواسته هاي همسران خود قرار دارند.

افزايش زندانيان مهريه و بار سنگين بر نظام قضايي

مهريه سنگين، به‌ خصوص در شرايط اقتصادي ناپايدار، مي‌ تواند مردان را به زندان بکشاند. اين موضوع، نه‌تنها مشکلات روحي و رواني براي خانواده‌ ها ايجاد مي‌ کند، بلکه هزينه‌ هاي زيادي را به سيستم قضايي تحميل مي‌ کند.

به گفته رئيس هيئت امناي ستاد ديه کشور در حال حاضر 2367 نفر بدهکار مهريه و نفقه در زندان‌ هاي سراسر کشور به سر مي‌ برند که از اين تعداد 1910 نفر بدهکار مهريه و 457 نفر بدهکار نفقه هستند.

نتيجه اينکه مهريه زياد، نه‌ تنها خوشبختي و امنيت ايجاد نمي‌ کند، بلکه يکي از موانع جدي براي تشکيل خانواده‌ هاي پايدار است. آنچه خوشبختي را تضمين مي‌ کند، درک متقابل، محبت، تعهد و توانايي مديريت زندگي است، نه تعداد سکه‌ هاي مهريه.

پي نوشت ها و منابع:

1- تفسير مشکاة، ج9، صص 357-358

2- من لا يحضره الفقيه، ج 5، ص 16

3- مستدرک الوسائل، ج15، ص68