چگونه ايده شهيد طهرانچي آموزش عالي را عوض کرد؟

محمد علي‌اکبري، معاون علوم، مهندسي و کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي درباره ايده تشکيل دانشکده‌هاي موضوع محور به خبرنگار مهر گفت: شهيد طهرانچي در يکي از بازديدهاي ميداني خود از يک کارخانه، متوجه شد که دروس دانشگاهي بايد به‌گونه‌اي طراحي شوند که کاربرد مستقيم در صنعت داشته باشند. او از همين نقطه‌نظر، ايده تربيت دانشجو بر اساس نيازهاي صنعتي و مسائل واقعي جامعه را مطرح کرد که بعدها مبناي شکل‌گيري دانشکده‌هاي موضوع‌محور قرار گرفت.

وي ادامه داد: در اين ساختار، دانشکده‌ها بر پايه موضوعاتي مانند هوش مصنوعي، ساختمان و محيط زيست، حمل‌ونقل، انرژي، معدن و فضاي مجازي شکل گرفته‌اند و پذيرش دانشجو نيز صرفاً بر اساس علاقه‌مندي به حوزه‌ها صورت مي‌گيرد نه بر اساس رشته تحصيلي سنتي.

وي با اشاره به اهميت پايه‌اي مقطع کارشناسي، اظهار کرد: مقطع کارشناسي زيربناي آموزش دانشگاه است و بايد به‌صورت جدي دنبال شود. با اين حال، در مقطع کارشناسي‌ارشد، نخستين مواجهه دانشجو با پژوهش اتفاق مي‌افتد و ما درصدد هستيم تا پژوهش در اين مقطع را نيز در مسير مأموريت‌هاي دانشکده‌ها هدايت کنيم.

علي اکبري افزود: حدود 20 تا 30 درصد ظرفيت دانشکده‌ها، آموزشي و 70 تا 80 درصد پژوهشي در نظر گرفته شده است؛ به‌طوري‌که در دوره کارشناسي تمرکز بر آموزش خواهد بود و در مقاطع تحصيلات تکميلي، پايان‌نامه‌ها و رساله‌ها نيز مأموريت‌گرا و هم‌راستا با نيازهاي صنعتي و اجتماعي طراحي مي‌شوند.

او توضيح داد: در اين ساختار، پذيرش دانشجو صرفاً بر اساس رشته تحصيلي نخواهد بود، بلکه بر مبناي علاقه‌مندي و موضوع مورد توجه دانشجو در دانشکده‌هاي تخصصي صورت مي‌گيرد.

به گفته اين مسئول دانشگاهي، دانشجو بايد انتخاب کند که به کدام حوزه علاقه دارد؛ براي مثال، دانشجوي مهندسي برق مي‌تواند در پروژه‌هاي مربوط به ساختمان‌هاي هوشمند يا انرژي‌هاي نو در دانشکده هوشمند فعاليت کند، يا دانشجوي رشته شيمي در زمينه‌هاي داروسازي يا نفت مشغول به پژوهش شود.

وي تصريح کرد: مهم نيست دانشجو در چه رشته‌اي تحصيل مي‌کند، بلکه آنچه اهميت دارد حوزه‌اي است که به آن علاقه دارد. ما به‌جاي تمرکز صرف بر رشته، ساختار آموزش را به‌سمت موضوع‌محور بودن سوق مي‌دهيم.

علي اکبري تاکيد کرد: دانشجويان مي‌توانند از ظرفيت دروس اختياري، دوره‌هاي بين‌رشته‌اي، دوره‌هاي عرصه در محيط‌هاي صنعتي و حتي پروژه‌هاي خارج دانشگاه استفاده کنند.

معاون علوم دانشگاه آزاد افزود: تلاش ما اين است که با فراهم کردن بسترهاي لازم، دانشجو بر اساس علاقه خود مسير يادگيري و فعاليت پژوهشي‌اش را انتخاب کند و احساس تعلق بيشتري نسبت به حوزه تخصصي خود داشته باشد.

وي در پايان خاطرنشان کرد: ساختار جديد دانشکده‌هاي موضوع‌محور دانشگاه آزاد اسلامي به‌گونه‌اي طراحي شده که از قالب سنتي رشته‌محور خارج مي‌شود و به دانشجويان امکان مي‌دهد بر اساس علاقه و توانمندي، در مسيرهاي متنوع علمي، پژوهشي و صنعتي گام بردارند.

اين مسئول دانشگاهي با اشاره به مفهوم «بهره‌وري اجتماعي» گفت: ما به‌دنبال آن هستيم که سرمايه‌گذاري علمي در حوزه‌هايي انجام شود که مستقيماً به نفع جامعه تمام شود. اگر آموزش عالي بتواند به نيازهاي واقعي جامعه پاسخ دهد، حتي بدون حمايت دولتي هم اثرگذاري مثبت خواهد داشت. به‌عنوان نمونه، توسعه هوش مصنوعي يا بهبود سامانه‌هاي حمل‌ونقل مي‌تواند تأثير ملموس و مستقيمي در زندگي مردم داشته باشد؛ همان‌گونه که استارت‌آپ‌هايي مانند اسنپ يا تپسي، ساختار حمل‌ونقل شهري را متحول کردند.

او تأکيد کرد: دانشگاه آزاد اسلامي بايد از يک ناظر علمي صرف، به يک عامل اثرگذار در جامعه تبديل شود. زماني مي‌توانيم مدعي اثرگذاري باشيم که محصولي مانند يک الگوريتم بومي در حوزه هوش مصنوعي يا يک سامانه ملي حمل‌ونقل از دل دانشگاه خلق شود؛ نه اينکه صرفاً از توليدات ديگران استفاده کنيم.

وي در پايان خاطرنشان کرد: مسير پيش‌رو قطعاً ساده نيست، اما از آنجا که جامعه به‌شدت به برخي حوزه‌ها نياز دارد، اين مدل آموزش موضوع‌محور، به‌صورت طبيعي به بهره‌وري اجتماعي منجر خواهد شد و مي‌تواند الگويي موفق براي ساير نهادهاي علمي کشور نيز باشد.