نقش «مسکن» در جواني جمعيت

دکتر فرشيد رضايي با بيان اينکه نمي‌شود هم دنبال جواني جمعيت بود هم مسير اشتباه را رفت، اظهار کرد: امروز، جواني جمعيت آينده و نگراني‌هاي اجتماعي سلامتي ناشي از سالمند شدن جمعيت کشورها يک نگراني بسيار مهم براي سياستگذاران و مردم قلمداد مي‌شود. اين خطر در کشور ما احساس شده اما شواهد موجود نشان نمي‌دهد که مسير درستي در حوزه سياست مسکن و شهرسازي طي دهه‌هاي گذشته اتخاذ شده باشد.

نقش مَسکن در جواني جمعيت

وي با طرح اين سوال که «آيا آپارتمان‌سازي‌هاي انبوه با قصد و نيت دسترسي به مسکن ارزان‌تر به پيري تدريجي جمعيت منجر مي‌شود يا دنيا را از تله جمعيتي نجات مي‌دهد؟» گفت: براي پاسخ به اين پرسش مي‌بايست شواهد علمي و مطالعات دو دهه اخير را بررسي کنيم و آنگاه با موضوعاتي مواجهه مي‌شويم که هشداري براي تداوم سياست و شيوه مسکن‌سازي انبوه و حاشيه‌نشيني شهرهاي بزرگ است. پژوهش‌هاي علمي نشان مي‌دهد زندگي در آپارتمان‌هاي کوچک و فشرده نه تنها بر کيفيت زندگي، بلکه بر الگوهاي خانوادگي مانند تأخير در ازدواج زنان و کاهش نرخ باروري تأثير جدي دارد.

مدير دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: اگرچه زندگي در شهرها، شانس تحصيلات عالي را براي دختران افزايش مي‌دهد و امکان يافتن برخي مشاغل اداري را بيشتر مي‌کند، اما شواهد علمي نشان مي‌دهند که اگر اين سبک زندگي و اشتغال در شهر با آپارتمان‌نشيني به ويژه در متراژهاي پايين همراه شود، نه تنها ميل به ازدواج در زنان پايين مي‌آيد بلکه تصميم براي فرزندآوري نيز سال‌ها به تاخير مي‌افتد. دلايل متعددي براي اين آسيب وجود دارد که قيمت مسکن و شرايط زندگي در آن اثرگذار است؛ مانند تمايل براي ادامه زندگي نزد
والدين.

وي در ادامه صحبت‌هايش درباره به تاخير افتادن زمان تولد اولين فرزند نيز توضيح داد: زوج‌هايي که براي خريد خانه تصميم گرفته‌اند، احتمال بيشتري دارد که تولد اولين فرزند خود را به تاخير اندازند و اين موضوع در شهرهاي بزرگ که نرخ مَسکن بيشتر است با تاخير طولاني‌تري همراه مي‌شود. به طور مثال، هنگامي که قيمت مسکن در هلند گران شد، ابتدا، فرزندآوري به‌طور موقت بالاتر رفت؛ چرا که احساس مي‌کردند سرمايه خانواده بالاتر رفته است اما اين گراني در گذر زمان با افت نرخ باروري و کاهش زاد و ولد روبرو شد. بحران مسکن يکي از علل مهم سالمندي جمعيت است؛ اما راه حل آن انبوه‌سازي آپارتمان‌هاي ارزان قيمت نيست، زيرا اين سياست ممکن است در طول زمان آسيب جدي به سلامت کشور وارد کند.

مواجهه برخي کشورهاي با پديده «ابرسالمندي»

رضايي با بيان اينکه بسياري از کشورها مطالعات مختلفي براي افزايش نرخ باروري و بهبود کيفيت زندگي انجام داده‌اند، گفت: کشورهايي مانند آمريکا، هلند، کره‌جنوبي، چين و بسياري کشورهاي اروپايي و اقيانوسيه در زمينه مطالعات در حوزه افزايش نرخ باروري و بهبود کيفيت زندگي مردم تجربياتي دارند. کره‌جنوبي که وضعيتي اسف‌بار در زمينه سالمندشدن و فرهنگ عدم ازدواج يا دير ازدواج کردن را تجربه مي‌کند و به اصطلاح گرفتار پديده «ابرسالمندي» «Super-aging» شده و به طور جدي در حال مطالعه براي کشف «راه نجات» است.

مدير دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: نتايج مطالعات بيانگر اين است که متراژ پايين محل سکونت، تمايل به داشتن فرزندان دوم و بعدي را کمتر مي‌کند. نتايج يک محاسبه در کشور چين بيانگر اين است که شهرنشيني سريع و آپارتمان‌نشيني سبب مي‌شود حدود 300 ميليون نفر کمتر طي 20 سال آينده در چين به دنيا بيايد. بازهم تاکيد مي‌کنم زندگي در آپارتمان‌هاي يک خوابه و دو خوابه، به ويژه در برج ها و آپارتمان هاي پرجمعيت، با کاهش نرخ باروري همراه است.

وي درباره دلايل و مولفه‌هاي کاهش جمعيت در شرق آسيا اظهار کرد: ترکيب سه‌گانه «تداوم زندگي با والدين»، «تراکم بالاي شهرها» و «متراژ پايين محل سکونت» با کاهش نرخ فرزندآوري همراه شده است. نتايج مطالعات بيانگر اين است که گراني مسکن از دلايل به تاخير افتادن ازدواج دختران محسوب مي‌شود که موضوعي مهم است. همچنين مسکن ارزان آپارتماني با متراژهاي کوچک نيز با کاهش تمايل براي فرزندآوري همراه است؛ بنابراين سياستگذار مي‌بايست به هر دو موضوع «گراني مسکن و به تاخير افتادن ازدواج دختران» و «مسکن آپارتماني متراژ کوچک نيز با کاهش تمايل براي فرزندآوري» به طور همزمان بيانديشد.

رضايي توضيح داد: اگر کشور مي خواهد به موضوع جواني جمعيت بپردازد، مي‌بايست در فرهنگ آپارتمان‌سازي انبوه، آپارتمان‌نشيني، مسکن ارزان و کوچک به طور جدي تجديد نظر کند؛ چرا که نمي‌شود چنين مولفه‌هايي داشته باشيم و نرخ فرزندآوري نيز بيشتر شود. سال‌ها پيش، ترويج آپارتمان‌نشيني به عنوان راهي براي کاهش تعداد فرزند با شعار «فرزند کمتر، زندگي بهتر» در پيش گرفته شد و امروز اسير همان سياست نادرست شده‌ايم.

لزوم توجه به استانداردهاي فضاي زندگي در الگوي ساخت مسکن

مدير دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: شهرهايي که نسل آينده با نشاط و جوان مي‌خواهند، مي‌بايست به ساخت منزل ويلايي (تک خانواري) داراي حياط بازگردند. من بر اين باور هستم خيرين در ارتباط با صرف هزينه براي ساختن بيمارستان‌هاي بيشتر تجديد نظر کنند؛ چرا که اين احتمال وجود دارد که براي به چرخش در آوردن چرخ بيمارستان‌ها در «آينده سالمند و کم جوان» با کمبود پزشک روبرو باشيم. بهتر است خيرين در ساخت منازل ويلايي براي نجات کشور از کمند سالمندي وارد گود شوند؛ چرا که بازنگري در الگوي مسکن و توجه به استانداردهاي فضاي زندگي، نه تنها کيفيت زيست شهري بلکه ثبات جمعيتي کشور و در نهايت سلامت همه جانبه را تضمين مي‌کند.

ترويج محصولات دخاني در تناقض با سياست‌هاي جمعيتي

وي با بيان اينکه البته سياست‌ آپارتمان‌سازي انبوه تنها موضوع در تناقض با سياست جواني جمعيت نيست، اظهار کرد: سياست ترويج دخانيات در کشور که از طرف هر فرد يا مافيايي که هدايت‌ مي‌شود، مسيري برعکس جريان جمعيت جوان و با نشاط است. ورود انواع دخانيات بدون دود با رنگ و لعاب و تبليغات گسترده در سطح شهر و مراکز فروش و «سکوت نسبي» نهادهاي حاکميتي در برابر اين هجوم فرهنگي آشکار، جوانان و نسل آينده ما را در خطر بزرگي قرار داده است.

تاثير مصرف دخانيات بر باروري و جمعيت

رضايي با بيان اينکه دخانيات با آسيب‌هاي فراواني همراه است، تصريح کرد: بدون ترديد، آسيب به سلامت اجتماعي در مقام اول و آسيب‌هاي سلامت جسمي و رواني ناشي از مصرف دخانيات گريبان تمام ما را خواهد گرفت. آسيب دخانيات به باروري زنان و مردان نيز اظهرمن‌الشمس است. چگونه ممکن است کشوري مدعي سياست‌گذاري منسجم در جواني جمعيت باشد اما تبليغ دخانيات و تسهيل دسترسي و استفاده از قليان و سيگار در آن کشور از پيدا کردن و استفاده از بسياري خدمات سلامت‌زاي شهري راحت‌تر باشد؟

مدير دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت درباره تبليغ محصولات دخاني گفت: «سکوت در برابر پخش فيلم‌هاي مبلغ اين مواد اعتيادآور» و «تبليغ رنگارنگ سيگارهاي الکترونيکي» و خساست در سرمايه گذاري براي آموزش جامعه نمي تواند با سياست جواني جمعيت همسو باشد. اگر هر چه سريع‌تر اقدامي ملي انجام نشود، شايد سلامت آينده کشور آسيب بيشتري ببيند و نشاط جامعه و سلامت اجتماعي فداي سودجويي عده‌اي شود که امروز خود را بر آينده جمعي ترجيح مي‌دهند.

منبع: ايسنا