منبع ضرب‌المثل ادبی رهبر معظم انقلاب

در ديدار 26 فروردين 1404 جمعي از مسئولان قواي سه گانة کشور عزيزمان ايران با معظم‌له، مصرعي به زبان شيرين آذري بر زبان ايشان رفت. پس از پخش سخنان رهبري از رسانه، برخي دوستان از سوال مي‌کردند که آن مصرع شيوا از کدامين شاعر
است؟

 رهبر عزيز انقلاب، در سخنراني خود، دو بيت شيوا از سعدي را دربارة تناسب دخل و خرج (دولت) خواندند:

چو دخلت نيست خرج آهسته‌تر کن

که مي‌گويند ملاحان سرودي

اگر باران به کوهستان نبارد

به سالي دجله خشک گردد رودي

و سپس مصرعي به زبان آذري قرائت کردند:

شط اگر اولماسا، بغداد اولماز...

(اگر شط نباشد، بغدادي نيز در کار نخواهدبود) که مصرعي از غزل ملامهرعلي زنوزي خوئي متخلص به فدوي از علماي شعر در عهد قاجار است. ابياتي از غزل او چنين است:

درس عشق اوخومويان زاد اولماز

اولسا مفتى آدى، بيرزاد اولماز

 گؤرموين لذت عشقى هرگز

سؤزى شيرين، اؤزى فرهاد اولماز

 كيم دئدى عاشق اولان آغلاماسون

شطّ اگر اولماسا بغداد اولماز

لاله‏نين باغرينا باخجاق بولدوم

دهر باغينده اولان، شاد اولماز

 زلفى زنجير اولان خوبلره

پاى بند اولمويان، آزاد اولماز

 كوگلوم آبادليق ايستر امّا

تا خراب اولماسا آباد اولماز

 عشق گل‌دى «فدوى»، عقلى بوراخ

بير عروسه ايكى داماد اولماز

او متولد زنوز ( در  حدود 30 کيلومتري شهر مذند آذربايجان‌شرقي) و پرورش يافته در خوي بود. تحصيلات ابتدايي را در خوي تمام، و براي ادامة تحصيل به عراق و خراسان و اصفهان سفر کرد و بسياري از علوم را فراگرفت. اواخر عمر خود را در تبريز گذراند و در 1262 قمري درگذشت. به فارسي و عربي و آذري شعر مي‌سرود. او مجرد مي‌زيست و در اواخر عمر متاهل شد.

اين رباعي شيرين و دلنشين را پيش از ازدواج گفته است:

آن کيست که خاطر مرا شاد کند

وين گردنم از بند غم آزاد کند

يا خرج عروسي ام به گردن گيرد

يا آنکه مرا به خويش داماد کند!

از ملامهرعلي «فدوي»، اشعاري نيز دربارة جنگ ايران و روس و اظهار نفرت از اشغالگري روس و ابراز محنت از جدا شدن باکو و گنجه و نخجوان و...از ايران بر جاي مانده است.

 شهرت او بيشتر به خاطر غديرية شيوا و زيبايي است که به زبان عربي سروده است:

ها عليٌّ بشرٌ کيف بشر؟

ربُّهُ فيه تجلّي ‹ و ظهر

هو وَالمَبْدَأُ شمسٌ و ضياء

هو والوَاجِبُ نورٌ و قَمَر...

فلکٌ فى فلکٍ فيه نُجُوم

صَدفٌ فى صدفٍ فيه دُرَر

کلُّ مَن ماتَ و لَمْ يَعْرِفْه

مَوتُهُ موتُ حِمارٍ و بَقَر...

 گويند پس ازانشاي اين قصيده پيامبر و علي عليهم‌السلام را در خواب ديد.

* جلال محمدي