علت بحران در ارتباط نوجوانان با خانواده چيست؟

اهميت روابط نوجوانان با خانواده

روابط ميان نوجوانان و خانواده از جمله مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر تربيت و رشد شخصيتي آنان است. خانواده به عنوان نخستين نهاد اجتماعي، نقش کليدي در شکل‌دهي شخصيت نوجوان دارد. در اين مرحله، والدين بايد به نيازهاي روان‌شناختي و عاطفي فرزندان خود توجه ويژه داشته باشند.

از منظر آموزه‌هاي ديني، ارتباط سالم ميان اعضاي خانواده، نه تنها زمينه‌ساز آرامش روحي است بلکه موجب تقويت ايمان و اخلاق نيز مي‌شود. امام علي (ع) در اين باره مي‌فرمايند: «خانواده‌اي که در آن محبت و احترام متقابل حاکم باشد، مانند باغي است که هميشه سرسبز و پرثمر خواهد بود» (1). اين سخن نشان‌دهنده اهميت تعامل مثبت ميان اعضاي خانواده است.

چالش‌هايي نظير اختلاف نسل‌ها، تغييرات فرهنگي و فشارهاي اجتماعي مي‌توانند موجب سردي روابط ميان نوجوانان و والدين شوند. والدين بايد با بهره‌گيري از صبر، محبت و دانش تربيتي، اين چالش‌ها را مديريت کنند؛ چرا که بي‌توجهي به اين مسائل ممکن است موجب دور شدن فرزندان از مسير صحيح زندگي شود.

آسيب‌هاي ناشي از ضعف ارتباطات خانوادگي

ضعف در ارتباطات ميان نوجوانان و خانواده مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به همراه داشته باشد. از جمله اين آسيب‌ها مي‌توان به کاهش اعتماد به نفس، گرايش به رفتارهاي پرخطر و افت تحصيلي اشاره کرد. نوجواناني که از حمايت عاطفي خانواده محروم هستند، بيشتر در معرض مشکلات روان‌شناختي قرار مي‌گيرند.

از ديدگاه ديني نيز، فاصله گرفتن از خانواده مي‌تواند زمينه‌ساز انحرافات اخلاقي باشد. امام صادق (ع) مي‌فرمايند: «هرگاه محبت ميان اعضاي خانواده کمرنگ شود، شيطان راه نفوذ پيدا مي‌کند» (2). اين روايت به اهميت حفظ گرماي روابط خانوادگي اشاره دارد.

علاوه بر مسائل روان‌شناختي، ضعف ارتباطات خانوادگي ممکن است موجب بروز مشکلات اجتماعي شود. نوجواناني که از حمايت خانواده برخوردار نيستند، بيشتر در معرض آسيب‌هاي اجتماعي نظير اعتياد يا بزهکاري قرار دارند. براي پيشگيري از اين مشکلات، آموزش مهارت‌هاي ارتباطي به والدين و فرزندان ضروري است.

راهکارهاي تقويت روابط نوجوانان با خانواده

براي بهبود روابط ميان نوجوانان و خانواده، راهکارهاي متعددي وجود دارد که مي‌توان آنها را بر اساس آموزه‌هاي ديني و تجربيات علمي دسته‌بندي کرد. نخستين گام در اين مسير، ايجاد فضاي گفت‌وگو ميان اعضاي خانواده است. والدين بايد به صحبت‌هاي فرزندان خود با دقت گوش دهند و احساسات آنان را درک کنند.

يکي ديگر از راهکارهاي مؤثر، تقويت محبت ميان اعضاي خانواده است. پيامبر اکرم (ص) مي‌فرمايند: «محبت ميان اعضاي خانواده مانند چراغي است که خانه را روشن مي‌کند» (3). اين سخن نشان‌دهنده اهميت ابراز محبت به فرزندان است. والدين بايد با رفتارهايي نظير تشويق، حمايت و احترام به نظرات فرزندان خود، محبت را در خانواده تقويت کنند.

همچنين آموزش مهارت‌هاي زندگي به نوجوانان مي‌تواند نقش مهمي در تقويت روابط خانوادگي داشته باشد. والدين بايد فرزندان خود را با اصول اخلاقي، اجتماعي و ديني آشنا کنند تا آنان بتوانند با چالش‌هاي زندگي بهتر مقابله کنند. امام رضا (ع) مي‌فرمايند: «علم و ادب بهترين ميراثي است که والدين مي‌توانند براي فرزندان خود باقي بگذارند» (4).

 پاورقي‌ها:

1. نهج البلاغه، حکمت 31

2. بحارالانوار، جلد 74، صفحه 79

3. کنز العمال، حديث 44102

4. عيون اخبار الرضا (ع)، جلد 1، صفحه 295