عربستان به بمب اتمي پاکستان دسترسي پيدا کرد

«انستيتو واشنگتن» در مقاله‌اي به قلم «سيمون هندرسون» به بررسي پيمان دفاعي عربستان و پاکستان پرداخته که در ادامه آمده است.

اين توافق عمدتاً نمادين به نظر مي‌رسد، زيرا رياض شريک تجاري عمده هند- رقيب اصلي پاکستان- است، اما با اين حال پيامد‌هايي مهم براي نگراني‌هاي منطقه‌اي در زمينه اشاعه، جاه‌طلبي‌هاي انرژي هسته‌اي و ديپلماسي مرتبط با آمريکا ممکن است داشته باشد.

در جريان يک سفر رسمي به رياض در 17 سپتامبر، نخست‌وزير پاکستان، شهباز شريف، همراه با وليعهد عربستان، محمد بن سلمان، «توافقنامه دفاعي متقابل استراتژيک» را امضا کردند که در آن آمده است: «هرگونه تجاوز عليه هر يک از دو کشور، تجاوز عليه هر دو کشور تلقي خواهد شد.»

از نظر ديپلماتيک، اين اقدام به نظر مي‌رسد نشان‌دهنده نارضايتي منطقه‌اي از واشنگتن باشد، که در روز‌هاي اخير با نحوه برخورد دولت ترامپ با حمله اسرائيل به رهبران حماس در قطر برجسته‌تر شده است.

با اين حال، احتمالاً اين توافق مدت‌ها در حال شکل‌گيري بوده است. در نوامبر 2024، عاصم منير، فرمانده ارتش پاکستان، براي گفت‌و‌گو درباره «راه‌هاي تقويت بيشتر همکاري‌هاي دفاعي» به رياض سفر کرد، سپس دوباره در ژوئن گذشته همراه با نخست‌وزير شريف ديدار کرد و اين هفته براي امضاي توافق سومين بار به رياض آمد.

برخي گمانه‌زني کرده‌اند که سعودي‌ها اکنون به احتمال دسترسي به زرادخانه هسته‌اي پاکستان خواهند داشت. وقتي از يک مقام ارشد سعودي درباره اين پرسش که آيا پاکستان موظف به ارائه چتر هسته‌اي به اين پادشاهي خواهد بود يا نه، سؤال شد، به رويترز گفت: «اين يک توافق دفاعي جامع است که تمام ابزار‌هاي نظامي را در بر مي‌گيرد.»

از سال 1998، پاکستان حدود 170 کلاهک هسته‌اي توليد کرده که قابل شليک از طريق موشک‌هاي بالستيک، هواپيما يا موشک‌هاي کروز هستند.

جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي عربستان طي سال‌ها به طور فزاينده‌اي آشکار شده است. در سال 2018، وليعهد محمد به برنامه 60 دقيقه گفت: «عربستان نمي‌خواهد هيچ بمب هسته‌اي به دست آورد، اما بدون شک اگر ايران بمب هسته‌اي توليد کند، ما نيز در اسرع وقت دنبال خواهيم کرد.»

و در سال 2022، وزير خارجه اين پادشاهي در کنفرانسي در دبي گفت: «اگر ايران سلاح هسته‌اي عملياتي به دست آورد، همه شرط‌بندي‌ها بي‌اثر خواهد شد.»

اگرچه برنامه هسته‌اي ايران از حملات هوايي آمريکا و اسرائيل در ژوئن ضربه شديدي خورد، نگراني‌ها درباره مکان ذخاير اورانيوم آن کشور همچنان باقي است، که بخش زيادي از آن تا نزديک سطح قابل استفاده در سلاح غني‌سازي شده بود.

گمان مي‌رود عربستان برنامه‌اي براي ساخت يک کارخانه غني‌سازي سانتريفيوژي دارد و در حال حاضر دسترسي بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي (IAEA) را محدود مي‌کند.  مقامات غربي آگاه نيز اذعان دارند که اين پادشاهي چهارمين مشتري غيررسمي عبدالقدير خان، دانشمند هسته‌اي و اشاعه‌دهنده پاکستاني، بوده که تجهيزات سانتريفيوژ به ايران، ليبي و کره شمالي فروخته بود.

نگراني‌ها درباره برنامه‌هاي هسته‌اي عربستان به سال‌هاي دورتر بازمي‌گردد، به 1988، زماني که اين پادشاهي موشک‌هاي دوربرد دانگ فنگ-3 با قابليت حمل کلاهک هسته‌اي از چين خريداري کرد

در سال 1999، وزير دفاع سعودي، شاهزاده سلطان، برادر پادشاه فعلي، از اصلي‌ترين کارخانه غني‌سازي پاکستان در کاهوتا بازديد کرد.

نگراني‌ها درباره برنامه‌هاي هسته‌اي عربستان به سال‌هاي دورتر بازمي‌گردد، به 1988، زماني که اين پادشاهي موشک‌هاي دوربرد دانگ فنگ- 3 با قابليت حمل کلاهک هسته‌اي از چين خريداري کرد. مقامات آمريکايي تنها زماني از اين معامله مطلع شدند که موشک‌ها روي کاميون‌ها براي انتقال به سايت‌هاي پرتاب در صحراي عربستان مشاهده شدند.

در 15 سپتامبر، رافائل گروسي، مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، چالش گسترده‌تر را چنين بيان کرد: «حتي در برخي کشور‌ها که به تعهدات خود تحت معاهده منع گسترش تسليحات هسته‌اي پايبندند، اکنون بحث‌هاي باز درباره اين‌که آيا سلاح هسته‌اي به دست آورند يا نه، جريان دارد. براي يک دقيقه تصور کنيد دنيايي که به جاي چند کشور، بيست يا بيست‌وپنج کشور مسلح به سلاح هسته‌اي داشته باشيم.»

توافق پاکستان و عربستان همچنين براي واشنگتن اهميت خواهد داشت، به‌دليل اميد به توافق هسته‌اي با ايالات متحده که احتمالاً تکميل‌کننده عادي‌سازي روابط اسرائيل و عربستان خواهد بود. البته در صورتي که دوباره عملي شود.

اين توافق همچنين مانع از ايجاد «راهرو اقتصادي هند- خاورميانه- اروپا» (IMEC) خواهد شد، که هدف آن ايجاد مسير‌هاي تجاري دريايي و زميني براي اتصال هند و اسرائيل از طريق عربستان و اردن است.