زلزله خاموش در دشت «مرند»

مرند با 18.9 سانتيمتر رکورددار بيشترين فرونشست زمين در آذربايجان‌شرقي

 مديرعامل شرکت آب منطقه اي آذربايجان‌شرقي با بيان اينکه چالش فرونشست زمين در استان جدي است، گفت: مرند با 18.9 سانتي متر، بيشترين فرونشست را در بين ساير مناطق استان دارد.

يوسف غفارزاده اظهار کرد: برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني اصلي ترين عامل در کسري آب در آبخوان ها و فرونشست زمين است که به زيرساخت ها و تاسيسات زيربنايي نيز آسيب مي زند.

وي افزود: بيشترين کاهش تراز آب از زمان آغاز اندازه گيري در سال 1360، در حوضه‌هاي سه گانه (درياچه اروميه، ارس و سفيدرود بزرگ) مربوط به آبخوان مرند در حوضه آبريز رود ارس است که حدود 21 متر پايين تر رفته و 628 ميليون مترمکعب حجم آب در اين آبخوان کمتر شده و همين موضوع موجب بروز مشکل فرونشست زمين در اين منطقه و ديگر مناطق استان شده است.

غفارزاده با بيان اينکه ميزان فرونشست زمين در آذربايجان‌شرقي بين 3.5 سانتي متر در اهر و 18.9 سانتي‌متر در مرند است، متذکر شد: آذربايجان‌شرقي، يکي از مناطق مهم کشاورزي و اقتصادي ايران، در سال‌هاي اخير با پديده فرونشست زمين که بيشتر به دليل برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني رخ مي‌دهد، روبه‌رو شده است.

به گفته وي، اين پديده در صورت عدم کنترل مي‌تواند پيامدهاي گسترده‌اي بر زيرساخت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌ محيطي استان به همراه داشته باشد.

وي ادامه داد: پس از مرند که بيشترين فرونشست سالانه را دارد شهرستان ايلخچي با 12.2 سانتي‌متر و شبستر با 10.8 سانتي‌متر در جايگاه‌هاي دوم و سوم از نظر فرونشست زمين قرار دارند.

غفارزاده بيان داشت: ساير مناطق استان نيز با درجات مختلفي از فرونشست روبه‌رو هستند به طوري که دوزدوزان بستان آباد با 9.2، قره آغاج با 7.1 سانتي‌متر، آوين و روستاهاي اطراف در آذرشهر با 6.8 سانتي‌متر و تسوج با 6.6 سانتي‌متر فرونشست زمين داشته اند و در وضعيت قرمز و بحراني هستند.

وي بيان داشت: در اين ميان، هادي شهر با 5.3، عجب شير با 5، سراب با 4.8 و اهر با 3.5 سانتي‌متر کمترين ميزان فرونشست را در استان دارند، اما اين ميزان نيز نشان‌دهنده تأثيرات بلندمدت برداشت بي‌رويه از منابع آبي است.

غفارزاده با بيان اينکه برداشت مازاد بر پروانه چاه‌هاي کشاورزي، دليل عمده افزايش ناترازي آب‌هاي زيرزميني است، گفت: اين داده‌ها بر ضرورت مديريت منابع آبي آذربايجان‌شرقي تأکيد مي‌کند و راهکارهايي مانند اصلاح الگوي مصرف آب، اجراي طرح‌هاي آبياري مدرن در کشاورزي و جلوگيري از حفاري‌ هاي غيرمجاز مي‌تواند از گسترش اين پديده جلوگيري کند.

وي يادآور شد: کارشناسان هشدار مي‌دهند که ادامه وضعيت کنوني ممکن است به تخريب زيرساخت‌ها، کاهش سطح کشاورزي و حتي مهاجرت گسترده ساکنان مناطق آسيب‌ديده منجر شود.

غفارزاده همچنين با اشاره به چالش‌هاي موجود ابراز کرد: فرونشست زمين در آذربايجان‌شرقي يک تهديد جدي براي آينده اقتصادي و زيست‌محيطي استان به شمار مي‌رود به‌ويژه شهرستان‌هاي مرند، ايلخچي و شبستر که بيشترين تأثير را از اين بحران دريافت کرده‌اند، نيازمند توجه و اقدامات فوري هستند.

تأکيد بر فرهنگ‌سازي ديني و اجتماعي

امام جمعه مرند با تأکيد بر ضرورت فرهنگ‌سازي در مصرف آب اظهار داشت: آب شرب بايد از ساير مصارف تفکيک شود تا پايداري منابع حياتي تضمين گردد. صرفه‌جويي در مصرف آب يک وظيفه ديني و اجتماعي است و آماده‌ايم در خطبه‌هاي نماز جمعه آموزش‌ها و توصيه‌هاي محيط‌زيستي را به مردم منتقل کنيم.

وضعيت شکننده دشت مرند

مديرکل حفاظت محيط زيست استان نيز با اشاره به شرايط بحراني دشت مرند گفت: مرند درگير فرونشست زمين است که يکي از جدي‌ترين تهديدات زيست‌محيطي استان محسوب مي‌شود. در حال حاضر بيش از 85 درصد منابع آبي کشور در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود و تنها سهم اندکي به شرب و صنعت اختصاص دارد. اين الگوي ناپايدار بايد اصلاح شود.

توليد هر کيلوگرم گوشت مرغ به‌طور ميانگين 4 تا 5 هزار ليتر آب مجازي نياز است

حسن‌زاده در ادامه افزود: مرند نخستين قطب توليد مرغ گوشتي استان است، اما بايد توجه داشت براي توليد هر کيلوگرم گوشت مرغ به‌طور ميانگين 4 تا 5 هزار ليتر آب مجازي نياز است. اين حجم از مصرف، فشار سنگيني بر منابع محدود آبي وارد مي‌کند و تغيير الگوي کشت و اصلاح شيوه‌هاي پرورش دام و طيور اجتناب‌ناپذير است.

چالش‌هاي مديريت شهري

زاهد محمودي، فرماندار مرند با بيان دغدغه‌هاي مديريت شهري گفت: حدود 40 درصد جمعيت مرند به شبکه فاضلاب متصل نيستند و اين مسأله مي‌تواند تبعات بهداشتي و زيست‌محيطي به‌همراه داشته باشد. همچنين احداث نيروگاه 240 مگاواتي در زميني به وسعت 360 هکتار در دست اجراست که بزرگ‌ترين نيروگاه شمال‌غرب کشور خواهد بود و نقشي کليدي در تأمين انرژي پايدار منطقه ايفا خواهد کرد.

کارشناسان بر اجراي مديريت جامع منابع آب، توسعه روش‌هاي نوين آبياري، اصلاح الگوي کشت، تکميل شبکه فاضلاب شهري و استفاده از پساب براي مصارف کشاورزي تأکيد مي‌کنند.

مسؤولان همچنين بر ضرورت فرهنگ‌سازي و مشارکت مردمي در مصرف بهينه آب تأکيد  و تاکيد مي‌کنند: تداوم برداشت بي‌رويه از منابع زيرزميني مي‌تواند آينده مرند را با تهديدي جدي به نام فرونشست زمين روبه‌رو کند.

اصلاح الگوي مصرف و ترويج آن و غيرفعال کردن چاه‌هاي آب بدون مجوز و جلوگيري از حفر بي رويه چاه‌ها براي پيشگيري از فرونشست‌ها و بحران‌هاي آبي از اقداماتي است که بايد در مديريت منابع آب مورد توجه قرار گيرد.

آبخوان‌هاي تبريز، شبستر - صوفيان و مرند از منابع مهم آب هاي زيرزميني آذربايجان شرقي به شمار مي روند که متاسفانه به علت برداشت هاي غيرمجاز، وضع خوبي ندارند.

در سال آبي گذشته حجم آب هاي زيرزميني استان نسبت به متوسط 40 ساله، 87.71 ميليون مترمکعب کاهش داشته است.

منبع: خبرگزاري فارس