ايران به رتبه دوم جهان در ذخيره‌سازي سلول‌هاي بنيادي رسيد

نشست خبري روز جهاني خون بند ناف با حضور  مرتضي ضرابي مديرعامل يک شرکت فناوري رويان (بانک خون بندناف رويان) امروز صبح در محل پژوهشگاه رويان برگزار شد.

مرتضي ضرابي اعلام کرد: ايران امروز با اتکا به بنيان‌گذاري تحقيقاتي مرحوم دکتر کاظمي آشتياني، به بزرگ‌ترين و معتبرترين مرکز ذخيره‌سازي سلول‌هاي بنيادي در منطقه تبديل شده است؛ مرکزي که اکنون داراي بانک خصوصي با حدود 250 هزار نمونه و بانک عمومي با نزديک به 5 هزار نمونه خون بند ناف است. او تأکيد کرد که اين ظرفيت‌ها نتيجه 20 سال تلاش در توسعه فناوري، کاربردهاي باليني و ايجاد زيرساخت‌هاي نوآورانه است.

وي خاطرنشان کرد که آغاز فعاليت کشور در حوزه سلول‌هاي بنيادي به سال 1381 بازمي‌گردد؛ زماني که حتي مراکز تحقيقاتي کشور وارد اين عرصه نشده بودند. به گفته ضرابي، «مرحوم دکتر کاظمي آشتياني با تيزبيني و رصد جهاني دريافتند که سلول‌هاي بنيادي انقلابي در پزشکي است و بايد به‌طور جدي وارد آن شد.»

او يادآور شد که حمايت و تأکيد مقام معظم رهبري پس از نامه دکتر کاظمي، نقطه عطفي در ايجاد اين جريان علمي بود.

مديرعامل اين شرکت فناوري رويان اظهار داشت: امروز علاوه بر خون بند ناف، منابع مختلف سلول‌هاي بنيادي مانند مغز استخوان، خون محيطي، بافت چربي، بافت بند ناف و پالپ دندان نيز جمع‌آوري و ذخيره‌سازي مي‌شود.

منابع ارزشمند براي توليد محصولات درماني

ضرابي توضيح داد: سلول بنيادي، سلول پايه و مادر است که قابليت تکثير بالا و تبديل شدن به انواع سلول‌هاي تخصصي را دارد.

وي تصريح کرد که سلول‌هاي بنيادي به دو گروه اصلي خون‌ساز و غيرخوني تقسيم مي‌شوند؛ اولي در درمان بيماري‌هاي خوني و دومي در بيماري‌هاي عصبي، ارتوپدي، قلبي، فلج مغزي و اوتيسم کاربرد
دارد.

مديرعامل شرکت فناور عنوان کرد که ضمايم زايماني شامل مواد و بافت‌هايي است که پس از تولد از رحم خارج مي‌شود؛ از جمله خون بند ناف، جفت، بافت بند ناف، پرده‌هاي جنيني و سرم خون بند ناف.

وي افزود: اين مواد امروز منابع ارزشمندي براي توليد محصولات درماني مانند آميکر، پي‌آرپي خون بند ناف و عصاره جفت هستند.

مرتضي ضرابي در ادامه با اشاره به 20 سال فعاليت شرکت فناوري بن‌ياخته‌هاي رويان عنوان کرد: اين مجموعه در دو دهه گذشته به دستاوردهاي مهمي در حوزه ذخيره‌سازي سلول‌هاي بنيادي، کاربردهاي باليني و توسعه فناوري دست يافته است.

وي توضيح داد که نخستين و مهم‌ترين بخش اين دستاوردها، ايجاد بانک سلول‌هاي بنيادي خون بند ناف است که اکنون بزرگ‌ترين بانک منطقه محسوب مي‌شود. به گفته وي، رويان علاوه بر اين بانک، بانک سلول‌هاي بنيادي خون محيطي و مغز استخوان، بانک سلول‌هاي بنيادي بافت بند ناف و همچنين بانک سلول‌هاي بنيادي پالپ دندان را نيز ايجاد کرده است.

کارآزمايي‌هاي باليني گسترده در فلج مغزي، اوتيسم و آرتروز

ضرابي افزود: مجموعه رويان در حوزه توليد محصولات مشتق از ضمايم زايماني نيز پيشگام بوده و محصول زردپوش مشتق از پرده جنيني با نام «آمي‌کر»، همچنين سرم خون بند ناف، پي‌آرپي خون بند ناف و عصاره جفت را توليد کرده است.

وي توضيح داد که در زمينه درمان و کاربردهاي باليني نيز پيوند سلول‌هاي بنيادي در بيماران خوني، بيماران ارتوپدي به‌ويژه مبتلايان به آرتروز و همچنين بيماران مبتلا به بيماري‌هاي عصبي انجام شده است.

به گفته ضرابي، علاوه بر پيوندهاي انجام‌شده، رويان چندين کارآزمايي باليني مهم را نيز به سرانجام رسانده است؛ از جمله کارآزمايي باليني در بيماري فلج مغزي، اوتيسم، آرتروز و ALS.

اين فعال فناور بيان کرد: مجموعه در حوزه توسعه فناوري نيز قدم‌هاي مؤثري برداشته و نخستين پالايشگاه محصولات زايماني کشور و اولين تانک کرايوژنيک ويژه نگهداري نمونه‌هاي سلولي را ساخته است.

ضرابي در ادامه اضافه کرد: توليد محلول استراتژيک اتيل‌استارچ و همچنين راه‌اندازي بزرگ‌ترين بانک اطلاعات ژنتيکي با يکصد هزار داده از ديگر دستاوردهاي اين مجموعه است. او اين موارد را نتيجه 20 سال تلاش شبانه‌روزي براي حرکت به سمت خودکفايي، توسعه فناوري و ارتقاي درمان‌هاي نوين کشور دانست.

وي تأکيد کرد: بانک خون بند ناف رويان مطابق استانداردهاي بين‌المللي فعاليت مي‌کند و علاوه بر تهران، از طريق 46 دفتر نمايندگي در سراسر کشور نمونه‌گيري انجام مي‌شود. اين گستره ملي موجب شده بزرگ‌ترين بانک سلول‌هاي بنيادي منطقه باشيم و در نقشه جهاني نيز به‌عنوان تنها بانک خصوصي کشور ثبت شده‌ايم.

ضرابي بيان کرد: توسعه بانک عمومي نيازمند حمايت دولت و خيرين است و رويان به دنبال افزايش ظرفيت آن در مقياس ملي است.

ايران جزو سه مرکز پيشرو منطقه در ذخيره‌سازي خون بند ناف

ضرابي در ادامه اعلام کرد: ايران در کنار امارات متحده عربي و عربستان سعودي، جزو سه مرکز پيشرو منطقه در حوزه ذخيره‌سازي خون بند ناف است؛ جايگاهي که به گفته او، ناشي از «حجم گسترده عمليات، تجربه باليني و پوشش ملي» مرکز رويان است. او افزود که در سطح جهاني نيز بازار ذخيره‌سازي خون بند ناف رقابتي و تحت سيطره چند شرکت آمريکايي و اروپايي است، اما «ايران بر اساس حجم نمونه‌هاي ذخيره‌سازي و دامنه فعاليت‌هاي بين‌المللي، در طبقه‌بندي جهاني رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.

وي توضيح داد: رتبه‌بندي جهاني بر اساس تعداد نمونه‌هاي ذخيره شده انجام مي‌شود؛ به‌گونه‌اي که بانک‌هاي کمتر از 100 هزار نمونه در رتبه سوم، بانک‌هاي داراي 100 تا 400 هزار نمونه در رتبه دوم و بانک‌هاي بيش از 400 هزار نمونه در رتبه اول طبقه‌بندي مي‌شوند.

ضرابي گفت: ما با توجه به عبور از مرز 250 هزار نمونه، در رده دوم جهاني قرار داريم و اين جايگاه در شرايط تحريمي و چالش‌هاي زيرساختي کشور، اهميت بيشتري پيدا مي‌کند.

مديرعامل شرکت فناور در ادامه درباره کاربردهاي باليني اين ذخاير عنوان کرد که نمونه‌هاي خون بند ناف ذخيره‌سازي‌شده در درمان بيماري‌هاي خوني و غيرخوني مورد استفاده قرار گرفته است.

 وي گفت: در بيماري‌هايي مانند تالاسمي، سرطان خون، نقص سيستم ايمني و کم‌خوني‌هاي مادرزادي، تاکنون براي حدود 40 بيمار پيوند انجام شده است.

ذخيره سلول‌هاي بنيادي براي درمان حدود 1850 بيمار و نجات حدود 900 بيمار

به گفته ضرابي بخشي از اين پيوندها براي بيماراني بوده که نمونه متعلق به خواهر و برادرشان بوده و بخشي نيز به‌صورت «پيوندهاي غيرخويشاوند» انجام شده است.

ضرابي افزود: در بيماري‌هاي عصبي مانند فلج مغزي و اوتيسم نيز حدود 60 بيمار و همچنين در 40 بيمار خوني از نمونه خون بند ناف استفاده کرده‌اند و ما در بيماري‌هاي خوني بيش از 80 درصد موفقيت پيوند داشته‌ايم.

وي گفت: بانک خون بند ناف رويان تصاوير و مستندات متعددي از بيماران پيوندشده دارد و اين موفقيت‌ها نشان‌دهنده امکان استفاده درماني از ذخاير ملي سلولي است.

ضرابي در ادامه از بانک خون محيطي و مغز استخوان به‌عنوان دستاورد مهم ديگر ياد کرد و توضيح داد: همان‌طور که نمونه‌هاي خون بند ناف ذخيره‌سازي مي‌شود، نمونه‌هاي خون محيطي و مغز استخوان نيز به درخواست مراکز پيوند ذخيره مي‌شود. رويان تنها مرکز کشور است که خدمات 24 ساعته ذخيره‌سازي اين نمونه‌ها را ارائه مي‌دهد.

 او بيان کرد که تاکنون نمونه‌هاي 1850 بيمار ذخيره شده و نزديک به 900 بيمار پيوند شده‌اند.

وي سپس به کارآزمايي‌هاي باليني اشاره کرد و گفت: هر سلولي قبل از ورود به درمان، بايد در فاز يک و دو ارزيابي باليني شود و پس از اخذ مجوز وزارت بهداشت، امکان ارائه خدمت پيدا مي‌کند.

ضرابي افزود: نخستين کارآزمايي بزرگ ما در حوزه فلج مغزي بود؛ بزرگترين طرح تحقيقاتي تاريخ کشور براي 150 کودک مبتلا، که با استفاده از سلول‌هاي بنيادي خون بند ناف و بافت بند ناف انجام شد. امروز خوشبختانه امکان ارائه خدمات درماني براي اين بيماران فراهم شده است.

وي درباره دومين کارآزمايي باليني گفت: کارآزمايي آرتروز نيز با موفقيت انجام شد و محصول درماني ما با نام وارتوسل که از بند ناف استخراج مي‌شود، با همکاري يک شرکت دارويي توسعه يافت و در فهرست دارويي کشور ثبت شد.

 وي افزود: اين درمان اکنون در کلينيک سلول‌درماني رويان براي بيماران مبتلا به آرتروز زانو و شانه ارائه مي‌شود و نتايج آن «بسيار قابل قبول» بوده است.

ضرابي سپس بخش توسعه فناوري و خودکفايي را تشريح کرد و گفت: مزيت رويان نسبت به ساير بانک‌هاي جهاني اين است که فقط به ذخيره‌سازي اکتفا نکرده و مسير استفاده درماني از سلول‌ها را نيز فراهم کرده است.

وي ادامه داد: در حوزه توسعه فناوري، نخستين محصول مشتق از ضمايم زايماني يعني زخم‌پوش آمي‌کر را وارد بازار کرديم. اين محصول از پرده جنيني استخراج مي‌شود و در درمان سوختگي، زخم پاي ديابتي و جراحي‌هاي قرنيه کاربرد دارد. بيش از 15 هزار قطعه از آن توليد شده و ظرفيت صادراتي دارد.

وي افزود: در حوزه تجهيزات نيز ساخت تانک ذخيره ازت مايع، که پيش از اين کاملاً وارداتي بود، انجام شده و تاکنون شش نمونه از اين تانک‌ها ساخته شده و در حال استفاده است. تلاش داريم با بهبود مستمر، وابستگي کشور به مدل‌هاي خارجي را کاهش دهيم.