ايران به دنبال اورانيوم نيجر است

به گزارش تابناک، سايت کانورسيشن در مقاله‌اي به بررسي روابط ايران با کشور‌هاي آفريقايي پرداخته که در ادامه آمده است.

لازم به ذکر است انتشار مقالات خارجي به معناي تاييد محتواي آن از سوي تابناک نيست.

وزير امنيت بورکينافاسو در 12 نوامبر 2025 براي گفت‌و‌گو‌هاي سطح بالا با مقام‌هاي ايراني راهي تهران شد. اين سفر پربار بود: اين کشور در غرب آفريقا، سفارت ايران را دوباره افتتاح کرد، توافقنامه‌هاي جديدي درباره همکاري‌هاي امنيتي نهايي شد و درباره تقويت روابط در حوزه‌هاي کشاورزي و صنعت گفت‌و‌گو‌هايي صورت گرفت.

اين سفر فراتر از يک رويداد معمول ديپلماتيک دوجانبه براي هر دو کشور بود و بخشي از يک روند گسترده‌تر محسوب مي‌شود.

از زمان آغاز جنگ غزه در اواخر 2023 که توسط گروه فلسطيني حماس شعله‌ور شد، ايران خود را با مجموعه‌اي از بحران‌هاي سياسي و اقتصادي مواجه يافته است.

در سطح بين‌المللي، محور مقاومت، با حملات شديد اسرائيل عليه حماس و حزب‌الله و نيز سقوط نظام اسد در سوريه در اواخر 2024 تا مرز فروپاشي پيش رفت.

مشکلات منطقه‌اي تهران سپس با جنگ 12 روزه و سنگين با اسرائيل در ژوئن 2025 که ايالات متحده نيز به آن پيوست، به اوج رسيد.

پس از آن هم تحريم‌هاي «بازگشت سريع» شوراي امنيت سازمان ملل با ابتکار اتحاديه اروپا اعمال شد مجموعه‌اي از مجازات‌ها عليه ايران که پس از توافق 2015 درباره محدود کردن برنامه هسته‌اي تهران در ازاي کاهش تحريم‌ها لغو شده بود.

علاوه بر اين، ايران اکنون با يک بحران زيست‌محيطي ناشي از خشکسالي شديد که پايتخت را درگير کرده، روبه‌روست.

در حالي که مقام‌هاي ايراني تلاش مي‌کنند با اين وضعيت سخت جديد کنار بيايند، به دنبال تقويت منافع ژئواستراتژيک خود در نقاط ديگر هستند.

يک کارشناس سياست خارجي ايران، معتقد است يکي از حوزه‌هاي نوظهور مهم در اين زمينه آفريقاست؛ جايي که ايران تلاش‌هاي خود را براي ارتباط با شرکاي تاريخي و راهبردي مانند بورکينافاسو افزايش داده است.

اين روند فرصت‌هاي مهمي براي تهران ايجاد کرده تا با کشور‌ها در موضوعاتي مانند امنيت و مواد معدني حياتي همکاري کند و در عين حال بازار صادراتي تسليحات و ديگر کالا‌هاي خود را با دور زدن تحريم‌ها گسترش دهد.

امنيت، اورانيوم و اقتصاد در آفريقاي غربي

ايران علاوه بر بورکينافاسو، تلاش‌هاي خود را براي ارتباط با ديگر کشور‌هاي آفريقايي در غرب قاره و منطقه ساحل، مانند مالي و نيجر، تشديد کرده است.

از اوايل دهه 2020، اين کشور‌ها کودتا‌هاي نظامي را تجربه کرده و از غرب فاصله گرفته‌اند. آنها همچنين با تهديدات جدي امنيتي از سوي شورشيان، شبه‌نظاميان و جهادي‌ها روبه‌رو بوده‌اند.

در نتيجه، همان‌طور که در مورد اتيوپي نيز مشاهده شد، به ايران به‌عنوان شريک امنيتي و تأمين‌کننده احتمالي سلاح، پهپاد و ديگر تجهيزات نگاه کرده‌اند.

براي ايران، گسترش روابط با اين کشور‌هاي آفريقايي مزيت دسترسي به بازار‌هاي اقتصادي حياتي از جمله فلزات و مواد معدني را به همراه دارد.

براي نمونه، تهران به دنبال دسترسي به طلا از بورکينافاسو و مالي، و اورانيوم از نيجر بوده است.

با توجه به ميزان آسيب و تخريب وارده به برنامه هسته‌اي ايران در جريان جنگ 12 روزه، اورانيوم احتمالي به‌دست‌آمده از اين کشور‌ها مي‌تواند در صورت تصميم ايران براي بازسازي يا تسليحاتي کردن برنامه‌اش اهميت ويژه‌اي داشته باشد.

پس از ديدار وزراي خارجه ايران و مالي در ماه مه 2024، آنها سال بعد نيز در اکتبر ديدار کردند تا درباره تقويت روابط دوجانبه و چندجانبه گفت‌و‌گو کنند.

بر اين اساس، دو کشور توافق کردند يک کميسيون اقتصادي مشترک برگزار کنند و در نشست‌هاي سازمان‌هاي بين‌المللي مانند سازمان ملل و جنبش عدم تعهد، همبستگي و حمايت خود را نشان دهند.

در همين حال، در آوريل و مه 2025، ايران و نيجر پس از امضاي توافق‌هاي امنيتي و اقتصادي، توافقي را نيز نهايي کردند که طبق آن تهران 300 تن اورانيوم را به مبلغ 56 ميليون دلار خريداري خواهد کرد.

از فوريه تا اکتبر، ايران همچنين تلاش کرد با برگزاري نشست‌هاي دوجانبه با سيرالئون، روابط ديپلماتيک خود را با اين کشور آفريقاي غربي گسترش دهد. علاوه بر تلاش براي دسترسي به اورانيوم، تهران به‌دنبال حمايت سيرالئون در نهاد‌هاي چندجانبه مانند سازمان ملل و سازمان همکاري اسلامي بود.

با اين حال، سيرالئون که عضو غير دائم شوراي امنيت سازمان ملل نيز بود، در ماه سپتامبر به لغو تحريم‌هاي ايران رأي منفي داد؛ بخشي به دليل وابستگي اين کشور آفريقايي به کمک‌هاي بريتانيا.

فرصت‌هاي گسترش روابط در آفريقا

علاوه بر تعامل با کشور‌هاي آفريقاي غربي، ايران در نقاط ديگري از قاره آفريقا نيز به‌دنبال حوزه‌هاي داراي اهميت راهبردي بوده است.

بين اکتبر و نوامبر 2025، تهران با مالاوي براي دور زدن تحريم‌ها و واردات هواپيما همکاري کرد.

در ماه اوت، ايران در تلاش براي تقويت روابط امنيتي با آفريقاي جنوبي - بزرگ‌ترين شريک تجاري‌اش در قاره - برآمد.

در آن زمان، فرمانده ارتش آفريقاي جنوبي، ژنرال رودزاني مافوانيا، اظهاراتي در حمايت از ايران و انتقاد از اسرائيل بيان کرد که موجب جنجال شد. بين آوريل و اکتبر، ايران در حوزه‌هاي اقتصاد، محيط زيست و گردشگري درماني با زيمبابوه نشست‌ها و توافق‌هايي داشت.

عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران، هنگام حضور در نشست وزراي خارجه جنبش عدم تعهد در کامپالا در ماه اکتبر، با رئيس‌جمهور اوگاندا، يووري موسوني، ديدار کرد و بابت محکوم کردن آمريکا و اسرائيل توسط اوگاندا در جريان جنگ 12 روزه - که طي آن اوگاندا 41 دانشجو را از ايران خارج کرد - از وي تشکر نمود. عراقچي همچنين تمايل تهران را براي تقويت همکاري با کامپالا در حوزه‌هاي کشاورزي، اقتصاد و تجارت ابراز کرد.

براي ايران، اوگاندا از نظر راهبردي اهميت دارد؛ زيرا نه‌تنها داراي اورانيوم است، بلکه کبالت نيز دارد که در ساخت باتري‌هاي ليتيومي، سوپرآلياژ‌ها و ديگر محصولات صنعتي استفاده مي‌شود.

چگونه ايران همچنان با محدوديت مواجه است

در حالي که ايران تلاش‌هاي خود را براي تعامل با شرکاي قابل اعتماد و مهم آفريقايي در سراسر قاره افزايش داده است، با مجموعه‌اي از محدوديت‌هاي قابل توجه نيز رو‌به‌رو شده است.

نخست آن‌که رقابت تجاري گسترده‌اي از سوي رقباي منطقه‌اي ايران در خاورميانه ادامه دارد. تا سال 2023، امارات متحده عربي يکي از اصلي‌ترين شرکاي صادراتي بورکينافاسو، مالي، نيجر، اوگاندا و زيمبابوه و همچنين يکي از مهم‌ترين شرکاي وارداتي مالاوي، نيجر، سيرالئون، اوگاندا و زيمبابوه بوده است.

همان‌گونه که اين کشور در سال 2016 در شاخ آفريقا انجام داد، امارات مي‌تواند همراه با عربستان سعودي بر ساير کشور‌ها فشار وارد کند تا روابط خود با تهران را کاهش دهند يا قطع کنند.

با بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل (تحريم‌هاي ناشي از فعال شدن مکانيسم ماشه)، فشار اقتصادي جهاني بر ايران همچنان ادامه دارد و اين موضوع ممکن است کشور‌هاي آفريقايي را در ايجاد روابط دوجانبه قوي‌تر با تهران مردد کند.

با اين حال، حتي پس از بازاعمال تحريم‌هاي آمريکا پس از خروج از توافق هسته‌اي در سال 2018، اين کشور‌ها تعامل خود با تهران را کاملاً متوقف نکرده‌اند.

آخرين محدوديت، ماهيت معامله‌محور تعاملات ايران است. اين ويژگي مي‌تواند بي‌اعتمادي ميان شرکاي آفريقايي ايجاد کند. براي مثال، در نوامبر 2025 گزارش شد که تهران در پي افزايش تنش ميان اريتره و اتيوپي، پهپاد‌هايي در اختيار اريتره قرار داده است. چنين اقدامي مي‌تواند روابط ايران با اتيوپي را پيچيده‌تر کند و تهران را درگير يک مناقشه ديگر ميان اين دو کشور سازد.

زمان نشان خواهد داد که آيا فرصت‌ها بر محدوديت‌ها غلبه خواهند کرد يا نه؛ اما براي مقام‌هاي تهران که با انواع بحران‌هاي داخلي و خارجي مواجه‌اند، به نظر مي‌رسد گزينه‌هاي چنداني جز جست‌وجوي فرصت‌ها هرجا که ممکن است، باقي نمانده است.