اثرات امواج «هارپ» بر رخدادهاي زلزله‌اي بزرگ

به گزارش ايسنا، در همه اين رخدادها ادعايي در زمينه مشاهده ردپاي هارپ در اين رخدادهاي لرزه‌اي ارائه شده و اين در حالي است که به اعتقاد محققان، «هارپ» يک پروژه تحقيقاتي امريکا است و هيچ اثري بر روي رخدادهاي لرزه‌اي ندارد.

به اعتقاد دکتر قدس، محقق حوزه ژئوفيزيک و دانشيار دانشگاه تحصيلات تکميلي علوم پايه زنجان، يک زلزله با بزرگاي 7 داراي انرژي معادل هزار بمب اتمي ناکازاکي است که شهر ناکازاکي ژاپن را به تلي از خاک تبديل کرد و در مقابل کل انرژي که هارپ به آسمان مي‌فرستد، تنها 3.6 مگاوات است که در مقابل انرژي يک بمب اتم، عدد قابل مقايسه‌اي نيست! از اين رو نمي‌توان با کوباندن تمام انرژي هارپ بر روي زمين، يک زلزله ايجاد کرد.

به گفته وي، ايجاد زلزله‌ مهيبي همانند زمين‌لرزه هائيتي با امواج هارپ به همان اندازه بعيد است که با يک انگشت بخواهيم برج ميلاد را از جا بکَنيم و به جاي ديگري منتقل کنيم.

وي همچنين در پاسخ به ادعاي برخي افراد که معتقدند با هدايت امواج بر روي گسل‌ها، مي‌توان آنها را تحريک کرد و زلزله بوجود آورد، چنين پاسخ مي‌دهد: هارپ تنها بر روي قسمت‌هاي پاييني لايه يونوسفر يعني کمتر از 100 کيلومتري اثرگذار است؛ از اين رو انعکاس امواج هارپ محدود به مناطق اطراف آن است و بُرد بسيار کمتري از آنچه مدعيان هارپ مي‌گويند، دارد.

علاوه بر آن دامنه امواج هارپ همانند هر نوع موج ديگري، با دور شدن از منبع توليد، بسيار کم مي‌شود و از آنجايي که امواج هارپ در يک فضاي سه بعدي پخش مي‌شود، با دو برابر شدن فاصله از چشمه، دامنه‌شان به نيم تقليل مي‌يابد، به گونه‌اي که دانشمندان نشان دادند که در فاصله 200 کيلومتري از فرستنده، تنها 2 وات از 30 ميليون وات انرژي فرستاده شده به آسمان به سطح زمين مي‌رسد.

هارپ و آنچه دانشمندان در هارپ انجام مي‌دهند

عبدالرضا قدس، دانشيار ژئوفيزيک دانشکده علوم زمين دانشگاه تحصيلات تکميلي علوم پايه زنجان در گفت‌وگو با ايسنا، واژه هارپ (HAARP) را مخفف 5 واژه High Frequency Active Auroral Reserch Program يا «برنامه پژوهشي شفق قطبي فعال با فرکانس بالا» دانست و گفت: هارپ يک آزمايشي است که دانشمندان امريکايي اجرايي کردند و هر چند که اعتبارات آن از بخش نظامي تامين مي‌شود، ولي دانشمندان اين کشور در آن درگير هستند و طي آن محققان اقدام به مطالعه دقيق نحوه انتشار امواج راديويي در يونسفر و مگنتوسفر مي‌کنند.

وي لايه يونسفر را لايه‌هاي پلاسمايي دانست که در بالاي لايه اتمسفر قرار دارد. اتمسفر لايه‌هاي هواي بالاي سرِ ما است که تا 50 تا 60 کيلومتري ادامه دارد و در اين ارتفاع هوا به اندازه‌اي رقيق مي‌شود که ذرات هوا، يونيزه و باردار مي‌شوند.

اين محقق حوزه ژئوفيزيک، اضافه کرد: اگر در لايه يونوسفر طوفاني ايجاد شود، در ارتباطات راديويي و به ويژه ارتباطات ماهواره‌اي، اخلال ايجاد خواهد شد؛ از اين رو دانشمندان علاقه‌مند هستند بدانند اين لايه از چه خصوصياتي برخوردار است. براي اين منظور دانشمندان در مناطقي چون آلاسکا و يا هر منطقه‌اي در نزديکي قطب، امواج الکترومغناطيسي را با تواتر بالا به لايه يونوسفر به منظور تحريک کردن اين لايه، ارسال مي‌کنند.

قدس، با تاکيد بر اينکه تنها جايي که مي‌توان اين مطالعات را اجرايي کرد، در قطب جنوب و شمال زمين است، يادآور شد: اجراي اين مطالعات کاملا اهداف علمي دارد، هر چند که نتيجه آن براي بهبود ارتباطات مخابرات ماهواره‌اي کاربرد دارد و پروژه تحقيقاتي هارپ از اين جهت که بتواند زلزله‌اي ايجاد کند، اثري ندارد.

وي در پاسخ به اين سوال که چرا محققان آزمايش علمي هارپ توسط آمريکا را در مدارهاي نزديک به قطب زمين اجرايي مي‌کنند، گفت: دليل اين امر آن است که مناطق قطبي يکي از معدود مناطقي هستند که در آن‌ها مي‌توان امواج راديويي VLF توليد شده را به راحتي وارد مگنتوسفر کرد و به مطالعه انتشار آن در مگنتوسفر پرداخت. علاوه بر آن براي اينکه بتوان انتشار امواج VLF را در مگنتوسفر مطالعه کرد، بايد در نزديکي قطبين باشيم؛ يعني جايي که خطوط ميدان مغناطيسي به زمين برخورد مي‌کند.

فرآيند لرزش زمين

اين دانشيار دانشگاه علوم پايه تحصيلات تکميلي زنجان به بيان روند ايجاد زلزله بر روي زمين پرداخت و با تاکيد بر اينکه زلزله يک رخداد طبيعي است، در اين باره توضيح داد: زلزله در مناطقي که صفحات به هم برخورد مي‌کنند، رخ مي‌دهد، به همين دليل است که در مرکز عربستان و يا مسکو هيچ‌گاه زلزله‌اي رخ نخواهد داد.

اين محقق حوزه ژئوفيزيک ادامه داد: ايجاد زلزله‌هاي مصنوعي، از طريق انفجار امکان‌پذير است و براي ايجاد زلزله‌اي به بزرگاي زمينلرزه «خوي»، نياز به ايجاد انفجارات اتمي است.

به گفته وي، ايجاد زمين‌لرزه‌اي به بزرگاي زلزله خوي نيازمند انفجار 33 بمب اتمي است که در هيروشيما به کار برده شد و حتي اگر اين انفجار با استفاده از بمب اتمي رخ دهد، زلزله‌شناسان به راحتي قادر به شناسايي اين زلزله با منشا غير طبيعي و انفجار خواهند شد.

قدس، با اشاره به برخي از ادعاها در خصوص رخدادهاي لرزه‌اي در کشور به دليل انفجار با تاکيد بر اينکه لرزه‌هاي ناشي از انفجار از لرزه‌هاي ناشي از زمين‌لرزه طبيعي از طريق امواج توليدشده، قابل شناسايي هستند، اظهار کرد: نوع فرکانس‌هاي ناشي از انفجار با نوع فرکانس‌هاي ناشي از زمين‌لرزه متفاوت است.

اين محقق دانشگاه تحصيلات تکميلي زنجان در خصوص ارتباط زلزله با مطالعات پروژه هارپ، گفت: در صورتي که زمينلرزه‌اي ناشي از هارپ باشد، لازم است تا امواج الکترومغناطيسي آن تا عمق 10 تا 15 کيلومتري (عمق زمينلرزه‌هاي ايران) برسد، ولي بايد متوجه باشيم که امواج الکترومغناطيسي مانند امواج موبايل، هر چه از سطح زمين به زير کشيده شود، ضعيف مي‌شود و امواج هارپ هرگز به 10 تا 15 کيلومتري زير زمين نخواهد رسيد، ضمن آنکه امواج الکترومغناطيس هارپ داراي دامنه زيادي نيست و به هيچ عنوان امواج هارپ قادر به ايجاد زلزله نخواهد بود.

طبيعي بودن رخدادهاي لرزه‌اي در ايران و ترکيه

وي دو کشور ايران و ترکيه را با ريسک لرزه‌زايي بالا توصيف کرد و با بيان اينکه اگر در اين دو کشور زلزله‌اي رخ ندهد، عجيب خواهد بود، يادآور شد: در ايران گسل‌هاي لرزه‌زاي زيادي کشيده شده است که از آن جمله مي‌توان به گسل «تبريز»، «شمال زنجان»، «مشا» در تهران، «درونه» و يا گسل «گوک» در بم اشاره کرد که دائما مسبب زلزله‌هاي مختلف هستند.

وي رخدادهاي لرزه‌اي را همانند رخدادهاي سيل دانست که هر از گاهي رودخانه‌ها شاهد آن هستند و گفت: زمين در ايران به دليل آنکه صفحه عربي در حال حرکت به سمت شمال است و در بالاي ايران نيز صفحه ديگري وجود دارد که حرکتي ندارد، در حال فشرده شدن است. اين حرکت فشردگي هر چند که به آرامي صورت مي‌گيرد، ولي تجمع استرس‌هاي وارد شده، از طريق گسل‌ها رها مي‌شوند و ما اين رها شدن انرژي را در قالب زلزله مي‌بينيم.

قدس با اشاره به برخي از گفته‌ها درباره اينکه از زمان اجراي هارپ، تعداد زلزله‌هاي ايجاد شده، بيشتر شده است، گفت: واقعيت آن است که تعداد زلزله‌هاي بزرگ که اخيرا به ثبت رسيده، با تعداد رخداد زمينلرزه‌هايي که در حدود 100 سال قبل به ثبت رسيده است، تغيير ندارد و اينکه هم اکنون ما احساس مي‌کنيم که تعداد اين رخدادها زياد است، به دليل آن است که توجه جوامع به اين رخداد طبيعي بيشتر شده؛ چون رسانه‌هاي اجتماعي، اخبار اين رخدادها را گزارش مي‌کنند،ضمن آنکه تعداد دستگاه‌هاي لرزه نگاري کنوني نصب شده افزايش يافته است.

وي تاکيد کرد: داده‌هاي ما نشان مي دهد که رخداد زلزله‌هاي بزرگ بيشتر نشده است.

ارتباط زلزله‌هاي بزرگ با يکديگر

دانشيار ژئوفيزيک دانشکده علوم زمين دانشگاه تحصيلات تکميلي علوم پايه زنجان، همچنين در خصوص ارتباط زلزله‌هاي خوي و ترکيه، گفت: طبيعي است که يک زلزله زماني که رخ مي‌دهد، اطراف خود را بلرزاند و همچنين اين امکان وجود دارد که در زلزله‌هاي بزرگ، بعد از رخداد اصلي، زلزله دومي با همان بزرگا بر روي گسل ديگري که در نزديگي گسل اول است، رخ دهد که نمونه آن زلزله اهر است که يک زلزله با بزرگاي 6.4 رخ داد و بعد از آن زلزله ديگري با بزرگاي 6.2 به ثبت رسيد و همانند زلزله ترکيه، يک زلزله دوقلو رخ داد.

قدس، ادامه داد: زلزله خوي اگر بخواهد زمينلرزه ديگري در گسل ديگري را تحريک کند، دور از ذهن است؛ چرا که بزرگاي زلزله خوي در حدي نبوده که بتواند در ايجاد زلزله‌اي در فواصل دور، اثرگذار باشد.

وي اضافه کرد: در اين زمينه نيز ادعاهايي مطرح شده که اگر زلزله‌اي با بزرگاي 8 رخ دهد، مي‌تواند در فواصل دور زلزله ديگري را ايجاد کند که اين گفته نيز به اثبات نرسيده است. برخي‌ها گفته‌اند که زلزله ترکيه مي‌تواند بر روي گسل تبريز اثرگذار باشد.

اين محقق حوزه ژئوفيزيک، افزود: سابقه گسل تبريز نشان مي‌دهد که اين گسل در دو قرن پيش دو بار حرکت شديدي داشته، به گونه‌اي که منجر به تخريب اين شهر شده است و ايجاد اين زلزله بر اساس دوره بازگشت اين رخدادهاي بزرگ است و از آخرين زلزله بزرگ تبريز تنها 200 سال گذشته و زمين، فرصت تجمع آن انرژي را نداشته است تا بتواند زلزله بزرگي را ايجاد کند.

وي با بيان اينکه مهمترين موضوع در مواجهه با زلزله آن است که گسل‌هاي موجود در کشور شناسايي شوند، خاطر نشان کرد: اين امر تاکنون انجام شده است، ولي نيازمند ساخت سازه‌هاي مناسب هستيم. جاي تاسف براي ترکيه هست که با وجود آنکه دانش زلزله‌شناسي آنها بالا است، سازه‌هاي ساخته شده، در زلزله اخير ريزش داشته است و نشان از بد اجرا شدن سازه‌ها است.

قدس، اضافه کرد: در زلزله کرمانشاه، کليه ساختمان‌هاي مسکن مهر آسيب ديدند، ولي فرو نريختند و اسکلت بنا آسيب نديد، اما سازه‌هاي بتني در ترکيه، از پايه شکسته شدند.