آيا «پ ک ک» دوباره ترکيه را تهديد مي‌کند؟

رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه، ديروز يک بار ديگر، شعار اغراق‌آميز و بلندپروازانه «قرنِ ترکيه» را تکرار و اعلام کرد که پس از خلع سلاح «سازمان تروريستي»، حالا فرصت آن فراهم آمده تا دولت و ملت با سرعتي بيشتر و با اطمينان خاطر در مسير توسعه و تحقق هدف قرن ترکيه، حرکت کنند.

اما در اين ميان، اظهارات جديد سران گروه منحله پ.ک.ک، حاکي از آن است که فرماندهان اين گروه در کوهستان قنديل، به اندازه اردوغان و ديگران به اين روند اميدوار نيستند. به همين خاطر اظهارات سخنگوي گروه مزبور، از سوي بسياري از روزنامه‌ها و رسانه‌هاي ترکيه، به عنوان تهديد ضمني قلمداد شد.

روزنامه سوزجو به عنوان پرتيراژترين روزنامه چاپ آنکارا، سخنان تکين موش سخنگوي پ.ک.ک را مانند تهديد توصيف کرد و روزنامه‌هاي ديگري نظير قرار و يني برليک نيز اين عبارت را تکرار کردند.

سخنگو چه گفت، چه چيزي را فاش کرد؟

تکين موش از اعضاي قديمي پ.ک.ک و سخنگوي اين گروه منحله است. او ديروز با اين پرسش خبرنگاران روبرو شد: بعد از مراسم تاريخي در سليمانيه، آيا گروه‌هاي ديگري هم مي‌آيند و سلاح‌هايشان را نابود مي‌کنند؟

او در پاسخ گفته است: «در حال حاضر چنين چيزي در دستور کار ما نيست. اگر دولت و حکومت گام‌هاي مناسبي بردارند و مباني قانوني آماده شود، ما اين وضعيت را دوباره ارزيابي خواهيم کرد. اگر هيچ اقدامي از سوي دولت اردوغان صورت نگيرد، ما آمدن گروه دوم و از بين بردن سلاح‌هايشان را در دستور کار خود نداريم».

همچنين تکوشين اوزان از ديگر مقامات پ.ک.ک گفته است: «تا زماني که گام‌هاي مشخصي از سوي دولت برداشته نشود، گروه ديگري سلاح خود را نابود نخواهد کرد. اگر هيچ گامي برداشته نشود، انتظار متفاوتي نداشته باشيد. ما با اين اقدام، جديت و حسن نيت لازم را نشان داده‌ايم. حالا توپ در زمين دولت است و روند بعدي با گام‌هايي که دولت برمي‌دارد، شکل خواهد گرفت».

تکين موش سخنگوي پ.ک.ک همچنين در اظهارات خود، موضوع مهمي را فاش کرده که نشان مي‌دهد، قرار بوده به جاي 30 نفر، شمار بيشتري از اعضاي پ.ک.ک سلاح خود را از بين ببرند. اما آنان در آخرين لحظات، پشيمان شده‌اند.

او مي‌گويد: «اين يک تصميم آسان نبود. ما اين موضوع را به شکل مفصل در سطح مديريتي و ساختاري مورد بحث قرار داديم و جلسات زيادي براي متقاعد کردن گروه برگزار کرديم. علاوه بر آن گروه 30 نفره که ديديد، افراد بيشتري هم بودند که مايل به شرکت در مراسم و سوزاندن سلاح بودند، اما در آخرين لحظه، برخي از دوستان اعلام کردند که منصرف شده‌اند و فعلاً آمادگي حضور در مراسم را ندارند.

موضوعات مبهم کدامند؟

ترکيه قبلاً اعلام کرده بود که بخشي از اعضاي پ.ک.ک مي‌توانند براي زندگي عادي به کشور بازگردند و ليست آنها در اختيار سرويس اطلاعاتي ميت است. اما ظاهراً، ليست مزبور با سختگيري بسيار تهيه شده و بخش کمي از نيروهاي شبه نظامي پ.ک.ک را دربرمي گيرد. هنوز هم معلوم نيست که رهبران و فرماندهان اصلي، در عراق خواهند ماند يا به کشور ديگري منتقل خواهند شد. از ديگر موضوعات مبهم اين پرونده، موضوع زندانيان است. بيش از 5 هزار نفر به خاطر هواداري از پ.ک.ک زنداني هستند و مشخص نيست که آيا آنها در جريان يک عفو عمومي آزاد خواهند شد يا نه. تسليحات سنگين، از جمله موشک‌هاي دوش‌پرتاب نيز يک موضوع مهم است. آيا پ.ک.ک اين سلاح‌ها را نيز امحا مي‌کند يا آنها را به شبه نظاميان کُرد موسوم به قسد در شمال سوريه واگذار خواهد کرد.

دولت اردوغان اعلام کرده که به زودي کميسيون اصلاح قانون اساسي در پارلمان شکل مي‌گيرد و نمايندگان، تغييراتي در متن قانون ايجاد خواهند کرد که محتواي نژادپرستانه ماده 66 که همه شهروندان ترکيه را ترک قلمداد مي‌کند، به شکلي ديگر نوشته شود. اما اميد اوزداغ رهبر حزب ظفر و همچنين مساوات درويش اوغلو رهبر حزب خوب، با اين هدف گذاري مخالفند.

گروه تروريستي پژاک چه خواهد کرد؟

فرجام و سرنوشت گروه تروريستي پژاک نيز، يکي ديگر از ابعاد مبهم در پرونده پ.ک.ک است.

تروريست شناخته شده و سابقه‌دار يعني مزدک به عنوان رهبر پژاک، اعلام کرده که اين گروه، مانند پ.ک.ک سلاح بر زمين نمي‌گذارد. گروه مزبور که در شهادت ده‌ها شهروند مرزنشين ايران و تني چند از نظاميان کشورمان نقش داشته و مدت‌ها به عنوان مخل امنيت اقدام کرده، حالا در کوهستان قنديل ساکن شده و جرات نزديک شدن به مرزهاي ايران را ندارد.

با اين حال، کارشناسان بر اين باورند که اين گروه اقماري پ.ک.ک، ظرفيت آن را دارد که به پارکينگ اعضاي قديمي تبديل شود و همچنان به شکل منفعلانه به حيات خود ادامه دهد.

علاوه بر گروه تروريستي پژاک، درباره سرنوشت قسد و چند و چون ادغام آنها در ارتش سوريه و همچنين درباره نهادهاي اقماري پ.ک.ک در سنجار و کرکوک، نقاط مبهم فراواني وجود دارد که بايد تعيين تکليف شوند.

خطر بزرگ چيست؟

ابراهيم کيراز از تحليلگران مشهور ترکيه نيز درباره خطرات تهديد کننده براي فرايند خلع سلاح مي‌گويد: «بايد همه چيز به طور شفاف اعلام شود. چرا که يکي از سران پ.ک.ک اعلام کرد، مي‌خواهد براي فعاليت سياسي، به ترکيه بازگردد. اما چيزي که از سوي دولت اردوغان به ما گفته شد اين بود که مقدمات رفتن و اسکان اين افراد در کشورهاي ديگر مانند نروژ در حال انجام است. در نتيجه شبهه در ذهن ما به وجود آمده است. به باور من، بزرگترين ريسک در مقطع کنوني، اين است که مشخص شود اردوغان، نه براي پايان دادن به معضلات ترکيه و تثبيت امنيت و دموکراسي، بلکه صرفاً براي منافع حزبي دست به مذاکره زده و تنها هدف او اين است که از راي نمايندگان کُرد در پارلمان به نفع خودش استفاده کرده و قانون اساسي را تغيير دهد و يک بار ديگر، حق نامزدي به دست بياورد. اين يک خطر جدي است و مي‌تواند تبديل به چالش بزرگي شود. ائتلاف اردوغان- باغچلي، حالا 325 کرسي دارد و اردوغان براي تغيير قانون اساسي به 400 راي و براي برگزاري انتخابات پيش از موعد به 360 راي نياز دارد و شواهد نشان مي‌دهد که به راي نمايندگان کُرد عضو حزب دم پارتي اميدوار است».

کيراز در ادامه مي‌گويد: «بايد شرايطي فراهم شود که در ترکيه، شهروندان کُردتبار ما، خود را به عنوان شهروندان برابر ببينند. با اين حال، با توجه به ساختار فرهنگي-اجتماعي ترکيه و همچنين سطح درک اين مسائل توسط نخبگان ما، شخصاً اميد زيادي در اين زمينه ندارم».

قرار است اوجالان آزاد شود؟

يکي ديگر از مهمترين چالش‌ها در مورد پايان دادن به حيات تشکيلاتي و نظامي پ.ک.ک، اين است که اردوغان و ديگر مقامات دولت و حزب حاکم، بارها اعلام کرده‌اند که هيچ بده بستان و معامله‌اي روي نداده و قرار نيست دولت امتياز خاصي به کردها بدهد.

اما دولت باغچلي شريک اردوغان در ائتلاف جمهور، اعلام کرده که با آزادي اوجالان مخالف نيست. در همين حال، بسياري از سياستمداران تندرو، مواضع خود را تعديل کرده‌اند.

به عنوان مثال دوغو پرينچک رهبر حزب وطن مي‌گويد: «شخصاً معتقدم که دولت بايد به اعلام عفو عمومي بيانديشد. با توجه به اين که اوجالان در اين مقطع، نقشي محوري بر عهده داشته، با آزادي او مخالف نيستم. وقتي که چندين نماينده کُرد تابع اوجالان در پارلمان ما هستند و گاهي رياست نشست پارلمان را نيز بر عهده دارند، قاعدتاً نبايد منعي براي سخنراني اوجالان در پارلمان وجود داشته باشد».

بسياري از تحليلگران ترکيه در حال حاضر درباره تکميل روند خلع سلاح پ.ک.ک بر اين باورند که لازم است حزب حاکم، به ابهام و لفاظي پايان دهد و شفافيت سياسي و حقوقي اين روند را تضمين کند.

منبع: تسنيم