اهميت فرزندآوري در روايات اسلامي

به گزارش مهر، تشکيل خانواده و فرزندآوري، از جنبه‌هاي مهم زندگي برخي از افراد به شمار مي‌آيد؛ به باور اغلب جامعه شناسان خانواده، فرزندآوري و فرزند داري در ايران و جهان آن قدر مهم است که قرن‌هاي طولاني، زنان با هويت فرزند داري در کنار خانه داري و شوهرداري، تعريف مي‌شدند. بخشي از فرهنگ جامعه ما مترادف با ريشه‌هايي است که در آن مرد خوب مردي است که عيال و فرزندان بيشتري دارد؛ خرج خانواده را مي‌دهد؛ زن خوب هم زني است که به خانواده خويش اهميت بيشتري مي‌دهد؛ غذاي بهتري مي‌پزد و بسيار فرزند مي‌آورد.

بنابراين، فرزند در خانواده ايراني داراي اهميت فوق العاده است و در فرهنگ ايراني شايد شاخصي است براي محک خانواده؛ در نگاهي کلان، فرزند، به خصوص فرزندان ذکور، باعث زينت و آبروي خانواده، نماينده پدر و عصاي دست او بوده اند؛ فرزندان از يک سو موجب تشخّص و هويت خانواده مي‌شوند و از ديگر سو، وجود فرزند يا فرزندان، زمينه‌اي براي تداوم زندگي مشترک زوجين و سپري در برابر فروپاشي خانواده به شمار مي‌آيند. از اين رو، هنوز هم در خانواده‌هاي معاصر ايراني، ناباروري و نداشتن فرزند، عامل طلاق و نوعي سرشکستگي و عيبي بزرگ در ميان خويشاوندان محسوب مي‌شود.

اگرچه با گذشت زمان بسياري از آداب و رسوم ايراني تغيير پيدا کرده، اما همچنان فرزندآوري نشاني از يک خانواده موفق است. در اين گزارش سعي داريم به ريشه‌هاي ديني اين تفکر بپردازيم و اين موضوع را يادآوري کنيم که جامعه امروز ايراني تا چه حد بهره مند از روايات ديني و تمدن کهن ايراني در زمينه خانواده و فرزندآوري است.

فرزندان؛ عامل اقتدار و نيرومندي والدين

روايات اسلامي و سبک زندگي ايراني نشان مي‌دهد که فرزند، عامل اقتدار و بازوي توانايِ والدين در شرايط سخت زندگي است. امام رضا (ع) فرمود: «تَوْفِيرِ الْوَلَدِ لِنَوَائِبِ‏ الدَّهْرِ وَ حَوَادِثِ الْأُمُورِ؛ (از برکات ازدواج) اندوختن فرزند براي (رويارويي با) سختي‌هاي روزگار و پيامدهاي زمانهاست».

 در نقلي، روزي امام حسن عسکري (ع) - که به دستور معتمد عباس در زندان به سر مي‌برد - به يکي از ياران خود در زندان فرمود: آيا فرزند داري؟ عرض کرد: خير! امام درباره او دعا فرمود: «اللَّهُمَّ ارْزُقْهُ وَلَداً يَکُونُ لَهُ عَضُداً فَنِعْمَ الْعَضُدُ الْوَلَدُ؛ خدايا! به او فرزندي روزي کن که بازوي توانايي براي وي باشد؛ چراکه فرزند چه خوب بازويي است!» سپس حضرت اين شعر را خواندند:

مَنْ کَانَ ذَا عَضُدٍ يُدْرِکْ ظُلَامَتَه إِنَّ الذَّلِيلَ الَّذِي لَيْسَتْ لَهُ عَضُدٌ

 «هر کس که بازويي (فرزندي) دارد، اگر ستمي بر او رود، فرزندش آن را مي‌ستاند. ذليل و خوار کسي است که بازو (فرزند) ندارد».

 امام زين ‏العابدين (عليه السلام) نيز در اين مورد فرمود: «مِن سَعَادَةِ الرَّجُلِ أَن يَکُونَ لَهُ وَلَدٌ يَستَعِينُ بِهِم] از سعادت مرد اين است که فرزنداني داشته باشد تا در مشکلات به ياريش برخيزند».

 به اين جهت قرآن کريم داشتن مال و فرزندان را نشانه امداد الهي و وسيله قدرتمندي و اقتدار مي‌داند و مي‌فرمايد: ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنينَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفيراً؛ سپس غلبه و تسلط بر آنها را به شما بازمي گردانيم و شما را به وسيله اموال و فرزنداني ياري مي‌کنيم و از حيث نفرات، بيشتر (از آنها) قرار مي‌دهيم.

سلامت و شادکامي والدين

وجود فرزندان در خانواده آثار و فوايد جسماني و روحي  روان شناختي فراواني براي والدين به دنبال دارد. خانواده‌هايي که صاحب فرزندند، بيش از خانواده‌هاي بدون فرزند از زندگي لذت مي‌برند و احساس خوشبختي بيشتري مي‌کنند.

قرآن کريم آنجا که «عِبادُ الرَّحْمن» (بندگان خاص خداوند) را معرفي مي‌کند، يکي از خصوصيات آنها را اين گونه بيان مي‌فرمايد: «وَ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً»؛ «و آنان کساني هستند که مي‌گويند: پروردگارا! براي ما از همسران و فرزندانمان روشني ديدگان (و نسل‌هاي صالح، پاک و متّقي) عطا کن و ما را بر پرهيزکاران (در مسابقه به سوي ايمان و رهبري در اصول و فروع و معارف) پيشوا گردان!»

امام صادق (عليه السلام) نيز در سفارش به فردي که پس از سال‌ها ازدواج صاحب فرزند نشده بود، فرمود: زماني که يکي از شما فرزنددار شدنش دير شود، بايد بگويد: «اللَّهُمَّ لَاتَذَرْنِي‏ فَرْداً وَحِيداً وَحْشاً، فَيَقْصُرَ شُکْرِي عَنْ‏ تَفَکُّرِي، بَلْ هَبْ لِي أُنْساً وَ عَاقِبَةَ صِدْقٍ ذُکُوراً وَ إِنَاثاً، أَسْکُنُ إِلَيْهِمْ مِنَ الْوَحْشَةِ وَ آنَسُ بِهِمْ مِنَ الْوَحْدَةِ وَ أَشْکُرُکَ عَلي‏ تَمَامِ النِّعْمَة.؛ خدايا! مرا تنها و وحشت زده نگذار تا سپاسگزاريم از تدبيرم کمتر شود؛ بلکه محل اُنس و جانشيني درست از پسران و دختران را به من ببخش که از وحشت به اينان انس گيرم و از وحدت با آنان آرامش يابم و به هنگام کامل شدن نعمت تو را سپاس گويم».

 در اين دعا وجود فرزند، باعث آرامش و عاملي براي دوري از وحشت و تنهايي به شمار آمده است. به اين دليل، برخي از انديشمندان در تبيين کارکرد فرزند در کانون خانواده معتقدند که: «زناشويي بدون فرزند، پژمردگي است و پس از آوردن فرزند، کانون زندگي به شکوفايي مي‌رسد؛ بلکه پس از بچه دارشدن، زندگي داراي معناي حقيقي مي‌شود و خانه به وسيله فرزند، پُر از خنده و نشاط مي‌گردد.»

 اهميت اين موضوع زماني بيشتر مي‌شود که پدر و مادر به سنين پيري مي رسند و محيط خانه به آشيانه‌اي ساکت و بي فروغ تبديل مي‌شود و به دليل نداشتن فرزند، مجبورند در خانه سالمندان يا گوشه خانه‌اي خاموش، عمر خود را در تنهايي و رنج سپري کنند.