اشتباهات رايج مادران در تربيت فرزند

اگر به‌عنوان مادر دغدغه آينده فرزند خود را داريد، اين مطلب را با دقت بخوانيد. در ادامه، هم به نقش مادر در تربيت فرزند پرداخته مي‌شود و هم به اشتباهات رايج والدين در تربيت فرزندان اشاره مي‌کنيم که بسياري از مادران ناخودآگاه مرتکب مي‌شوند.

نقش مادر در شکل‌گيري شخصيت فرزند

نخستين و تأثيرگذارترين رابطه‌اي که کودک با جهان بيرون برقرار مي‌کند، رابطه‌ با مادر است. اين ارتباط، پايه‌هاي اعتماد، امنيت رواني و هويت فردي کودک را بنا مي‌گذارد. در سال‌هاي نخست، مادر نه‌فقط مراقب، بلکه آموزگار رفتار و الگوي زندگي کودک است.

نقش‌ مادر در تربيت فرزند را مي‌توان در چند محور خلاصه کرد:

ايجاد امنيت رواني: حضور پيوسته و حمايتگر مادر، کودک را در برابر تنش‌هاي محيطي محافظت مي‌کند. کودکاني که در سايه امنيت عاطفي رشد مي‌کنند، کمتر دچار اضطراب و اختلالات رفتاري مي‌شوند.

آموزش مهارت‌هاي اجتماعي به کودکان: شيوه گفت‌وگو، نوع برخورد با ديگران، احترام به قوانين و مسئوليت‌پذيري، نخستين‌بار در تعامل با مادر شکل مي‌گيرد.

تشويق به استقلال: مادري آگاه، به‌جاي وابسته نگه داشتن کودک، به او فرصت رشد و آزمون را مي‌دهد. دادن مسئوليت‌هاي کوچک مثل پوشيدن لباس يا جمع‌کردن اسباب‌بازي‌ها، آغاز اين مسير است.

    هدايت ارزش‌ها و باورها: ارزش‌هايي که مادر در قالب رفتار، نه صرفاً گفتار، به فرزند منتقل مي‌کند، در ذهن او نهادينه مي‌شوند. صداقت، صبوري، کمک به ديگران و پرهيز از خشونت از جمله اين موارد است.

نقش مادر در تربيت فرزند؛ الگوهاي رفتاري مادرانه

مادري که قصد دارد تربيتي سالم و پايدار داشته باشد، نياز به آگاهي، خودکنترلي و الگوي رفتاري مناسب دارد. هيچ الگويي کامل نيست، اما رعايت چند اصل تربيتي مي‌تواند مسير رشد را شفاف‌تر سازد:

ثبات رفتاري: کودک با رفتارهاي متناقض دچار سردرگمي مي‌شود. اگر يک رفتار امروز تشويق و فردا تنبيه شود، مفهوم درست و نادرست در ذهن کودک مبهم خواهد ماند.

ارتباط صميمي و بدون تهديد: کودک بايد فضاي امني براي صحبت‌کردن داشته باشد. هرگاه احساس قضاوت يا ترس کند، مسير گفت‌وگو بسته مي‌شود.

گوش‌دادن فعال: بسياري از مادران بيش از آن‌که بشنوند، راهنمايي مي‌کنند. اما شنيدنِ دقيق خواسته‌ها و احساسات کودک، راه را براي درک بهتر و تصميم‌گيري مؤثرتر باز مي‌کند.

    تشويق رفتار مطلوب به‌جاي تمرکز بر اشتباهات: کودک زماني رفتار مناسب را تکرار مي‌کند که به خاطر آن ديده شود، نه صرفاً به دليل ترس از تنبيه.

اشتباهات رايج مادران در تربيت فرزند

با وجود نيت خير و دلسوزي، برخي رفتارهاي تکراري و ناآگاهانه مانع رشد صحيح کودک مي‌شود. در ادامه، به رايج‌ترين اين اشتباهات اشاره مي‌کنيم:

محبت افراطي يا حمايت بيش از اندازه: عشق بي‌مرز، اگر با حد و مرز تربيتي همراه نباشد، منجر به شکل‌گيري شخصيت وابسته يا لوس مي‌شود. مثلاً وقتي کودک مرتکب اشتباهي مي‌شود اما مادر بدون توجه به پيامد آن، او را توجيه مي‌کند، پيام نادرستي به ذهن کودک منتقل مي‌شود.

ترساندن کودک از محيط يا افراد: جملاتي مثل «اگر اين کار رو بکني، پليس مي‌بردت» يا «تو بچه بدي هستي» اثرات منفي بر عزت‌نفس کودک دارد و اعتماد او به والد را کاهش مي‌دهد.

مقايسه با ديگران: گفتن عباراتي مانند «ببين خواهرت چقدر درس مي‌خونه» يا «پسر همسايه چقدر مودبه»، اعتمادبه‌نفس کودک را تضعيف کرده و احساس بي‌ارزشي در او ايجاد مي‌کند.

بي‌توجهي به نيازهاي هيجاني: تمرکز بيش‌ازحد بر عملکرد تحصيلي يا نظم، گاه باعث ناديده‌گرفتن نيازهاي عاطفي و رواني کودک مي‌شود. کودکي که محبت را صرفاً در زمان موفقيت تجربه کند، دچار اضطراب عملکرد خواهد شد.

دخالت دائمي در کارهاي کودک: وقتي مادر اجازه نمي‌دهد کودک تجربه کند و اشتباه کند، عملاً فرصت رشد و يادگيري را از او مي‌گيرد. استقلال، از دل آزمون و خطا حاصل مي‌شود، نه کنترل کامل.

چرا نقش مادر بايد همراه با رشد فردي باشد؟

مادري که به رشد شخصي خود توجه ندارد، نمي‌تواند الگوي مناسبي براي کودک باشد. مادري که خود دچار خشم کنترل‌نشده، اضطراب يا بي‌حوصلگي مداوم است، ناخواسته اين حالات را به کودک منتقل مي‌کند.

بنابراين، مراقبت از سلامت روان، مطالعه در زمينه فرزندپروري، مشارکت در گروه‌هاي مشاوره يا آموزشي و زمان‌گذاشتن براي علايق فردي، نه تنها نقش مادرانه را تضعيف نمي‌کند، بلکه آن را تقويت مي‌نمايد.

نقش پدر در تعادل نقش مادر

هرچند تمرکز اين مطلب بر مادر است، اما نبايد نقش پدر را ناديده گرفت. مشارکت پدر در تربيت، باعث کاهش فشار رواني مادر شده و تعادل رواني کودک را افزايش مي‌دهد. زماني که مادر و پدر با هم‌فکري و يکصدايي عمل کنند، فرزند پيام روشني از خانواده دريافت مي‌کند.

در خانواده‌هايي که نقش مادر پررنگ‌تر است، بايد مراقب شد که پدر به حاشيه نرود و ارتباط خود با فرزند را حفظ کند. اين تعامل، هم به نفع کودک است و هم مادر را از تنهايي تربيتي خارج مي‌کند.

تربيت موفق فرزند، حاصل آگاهي و تعادل

نقش مادر در تربيت فرزند، نقشي محوري و تاثير گذار است. اما اين نقش، زماني اثربخش خواهد بود که با شناخت، خودآگاهي و اجتناب از اشتباهات رايج همراه شود. ايجاد امنيت عاطفي، تشويق استقلال، آموزش ارزش‌هاي اخلاقي و پرهيز از دخالت بيش از حد، از مؤلفه‌هاي اصلي تربيت سازنده هستند. اشتباهاتي مانند مقايسه، محبت افراطي يا کنترل دائمي، مسير رشد را منحرف مي‌سازند. هر مادري با نگاهي دوباره به رفتارهاي روزمره و کسب آگاهي بيشتر مي‌تواند فضاي سالم‌تري براي رشد فرزند خود فراهم کند. تغيير را از همين امروز آغاز کنيد.

منبع: همشهري