ايران جزو 10 کشور برتر جهان در درمان نازايي

قانون جواني جمعيت به‌دنبال درمان ناباروري

بر همين اساس نيز سال 1401 مبلغ 12 هزار ميليارد تومان بودجه از سوي مجلس شوراي اسلامي براي اجراي طرح‌هاي تشويقي قانون جواني جمعيت اختصاص يافت و البته قرار شد که هزينه درمان زوج‌هاي نابارور به‌واسطه‌ي نقش مهم آن‌ها در جبران بخشي از کاهش نرخ جمعيت، تا 90 درصد از طريق بيمه‌ها تامين شود.

بر اساس گزارش جديد سازمان جهاني بهداشت (WHO) حدود 17.5 درصد از جمعيت بزرگسال يعني تقريباً يک در 6 نفر در سراسر جهان با مشکل ناباروري درگير هستند. در ايران نيز 3.5 ميليون زوج ايراني با بيماري نازايي دسته و پنجه نرم مي‌کنند و براي درمان خود نياز به دانش کافي و حمايت مالي دارند.

اولين درمان ناباروري در ايران

«دکتر ابوطالب صارمي»، فوق‌تخصص باروري و IVF از دانشگاه وين، موسس بيمارستان فوق‌تخصصي زنان و زايمان و مرکز تحقيقات سلولي صارم، در کتابي با عنوان «بنيان آي‌وي‌اف در ايران» اعلام کرد که تولد نخستين نوزاد از طريق روش کمک باروري GIFT در سال 1367 انجام شد. همچنين در اين کتاب از تولد نخستين دوقلوي آزمايشگاهي با روش IVF در دي‌ماه 1370 ياد کرده است، اين در حالي است که دکتر عباس افلاطونيان و همکارانش در مرکز تحقيقاتي و درماني ناباروري يزد، اولين نوزاد حاصل از تکنيک IVF در ايران را نوزاد دختري مي‌دانند که سال 1369 در اين مرکز متولد شده است.

با اين‌حال شکل‌گيري «پژوهشگاه رويان» به عنوان موثرترين موسسه درمان ناباروري در کشور اين‌گونه بود که سال 69 - 68 بعد از برگزاري يک کنگره علمي در زمينه ناباروري، جهاد دانشگاهي واحد علوم پزشکي ايران که مسئوليت آن را مرحوم «دکتر کاظمي آشتياني» بر عهده داشت، ماموريت پيدا کرد تا براي پاسخ به اين نياز جامعه در قالب يک پروژه تحقيقاتي کار را دنبال کند. در اين زمينه بعد از فراهم‌سازي امکانات و تربيت و جذب نيروي انساني موردنياز، در نهايت در خرداد ماه سال 1370 موسسه خدمات تخصصي، آموزشي و پژوهشي رويان با تمرکز بر پژوهش و آموزش با حضور دکتر ملک‌زاده وزير بهداشت وقت افتتاح شد.

روش‌هاي پيشرفته درمان ناباروري

طبق نظر «علي صادقي‌تبار» مدير مرکز فوق‌تخصصي درمان ناباروري و سقط مکرر جهاد دانشگاهي، به‌طور کلي مي‌توان خدمات درمان ناباروري را در چهار گروه دسته‌بندي کرد:

نخست؛ درمان‌هاي دارويي براي افزايش توان باروري زوج‌ها. دوم؛ روش تلقيح داخل رحمي اسپرم يا آي يو آي (IUI) که در اين روش نمونه اسپرم پس از شست‌وشو و آماده‌سازي به‌طور مستقيم به داخل رحم خانم انتقال داده مي‌شود. سوم؛ روش پيشرفته آي‌وي‌اف (IVF) يا ميکرواينجکشن (ICSI) که در اين روش پس از تجويز داروهاي تحريک تخمک‌گذاري به خانم، طي عمل پانکچر تخمدان يا تخمک‌گيري، تخمک‌ها از تخمدان خانم برداشته و در محيط آزمايشگاهي با اسپرم مرد تلقيح مي‌شوند، سپس جنين‌هاي حاصل به رحم خانم انتقال داده مي‌شوند. دسته چهارم؛ شامل روش‌هاي درمان‌هاي جايگزين يا اهداء است که قانون و آئين‌نامه مرتبط با آن تصويب شد و اکنون خدمات درمان‌هاي جايگزين يا اهداء به‌صورت نظام‌مند در مراکز مجاز ارائه مي‌شوند.

يکي ديگر از خدمات ارزشمند حاصل دانش و پژوهش محققان و متخصصان توانمند کشورمان، تشخيص و غربالگري ژنتيکي جنين است. کلينيک ژنتيک مرکز ابن‌سينا در حال حاضر با استفاده از تکنيک‌هاي پيشرفته‌ي ژنتيکي PGD و NGS قادر است خدماتي همچون غربالگري و تشخيص اختلالات و بيماري‌هاي ژنتيکي جنين پيش از لانه‌گزيني را به مراجعان ارائه کند.

در واقع اين امکان وجود دارد که با اين تکنيک‌ها جنين‌هاي شکل‌گرفته در آزمايشگاه، پيش از انتقال از نظر اختلالات و بيماري‌هاي ژنتيکي بررسي شوند و جنين‌هاي سالم براي انتقال انتخاب شوند. همچنين از اين تکنيک‌ها مي‌توان براي تعيين جنسيت جنين و انتقال جنين با جنسيت دلخواه والدين استفاده کرد.

درمان قطعي ناباروري با حمايت‌هاي قانوني

دکتر «محمدرضا صادقي» رييس پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين و علوم زيستي جهاد دانشگاهي (ابن‌سينا)، ارديبهشت سال قبل (1402) درباره درمان قطعي ناباروري گفت: «امروزه بيش‌از 100 مرکز درمان ناباروري در کشور وجود دارد و بايد گفت، به‌طور قطع به‌يقين تمام انواع ناباروري قابل درمان است و براي آن‌ها درمان وجود دارد، حتي براي خانم‌هايي که در سن 45 سالگي بر اثر يائسگي، باروري خود را از دست داده و سيستم توليدمثل آن‌ها فعاليت خود را از دست مي‌دهد. بنابراين اين افراد هم مي‌توانند حتي تا سن 49 سالگي به مراکز درمان ناباروري براي درمان مراجعه کنند البته نوع، کيفيت و ميزان موفقيت درمان با يکديگر متفاوت است.»

وي به حمايت‌هاي قانوني از بيماران خاص اشاره کرد و افزود: «هر يک از بيماران نابارور از شرايط درماني خاص خود برخوردارند و در خصوص برخي زوجين مثل آقايي که نطفه ندارد و به هر دليلي اسپرم او صفر است، بايد پذيرفت که سيستم توليدمثل او نطفه توليد نمي‌کند و اينجا ما مجبور هستيم فرد را به سمت سيستم‌هاي استفاده از اهداي جنين ارجاع دهيم و اهداي جنين نيز قانوني است که توسط مجلس شوراي اسلامي نيز تصويب شده است.»

خودکفايي در توليد کيت‌ آزمايش درمان ناباروري

محققان يک شرکت دانش‌بنيان در پارک علم و فناوري دانشگاه تهران، سال 99 براي نخستين‌بار دانش توليد کيت‌هاي تشخيصي درمان ناباروري را بومي‌سازي کردند که توليد اين کيت‌ها هزينه‌هاي تشخيص براي زوج‌هاي نابارور را کاهش مي‌دهد.

مديرعامل اين شرکت دانش‌بنيان درباره کيت‌هاي تشخيصي‌ توليد اين شرکت، تصريح کرد: «اين کيت‌ها در عارضه‌يابي ناباروري زوجين به متخصصين کشور کمک مي‌کند و اختلاف قيمت اين محصول ايراني با نمونه مشابه خارجي آن يک‌پانزدهم است. به عنوان نمونه هزينه 100 ري‌اکشن توليد ايراني نزديک به 100 يورو مي‌شود در حالي‌که 25 ري‌اکشن خارجي، 480 يورو تمام مي‌شود.

استفاده از سلول‌هاي بنيادي براي درمان «يائسگي زودرس» و احياي دوباره بارداري

دکتر «احمد وثوق» معاون خدمات تخصصي پژوهشگاه رويان جهاد دانشگاهي، اخيرا در رابطه با طرح «طب بازساختي» توضيحاتي داده و گفته است: «استفاده از سلول‌هاي بنيادي براي درمان «يائسگي زودرس» و احياي دوباره بارداري جزو اقدامات ما در زمينه درمان ناباروري به حساب مي‌آيد. البته اقدامات پژوهشگاه رويان در زمينه درمان ناروري به وسيله سلول‌هاي بنيادي به درمان يائسگي زودرس محدود نمي‌شود بلکه در درمان برخي «مشکلات داخل رحم» مانند «چسبندگي رحم» نيز ورود کرده‌ايم، چسبندگي رحم سبب مي‌شود زنان به مسائلي مانند رحم‌اجاره‌اي روي بياورند؛ هنگامي که چسبندگي رحم اتفاق مي‌افتد توانايي پذيرش جنين از بين مي‌رود.

وي افزود: «با استفاده از سلول‌هاي بنيادي در مسير درمان چسبندگي رحم گام برداشته‌ايم و با استفاده از اين روش درماني، نه‌تنها مي‌توانيم چسبندگي رحم را برطرف کنيم، بلکه با ترميم حفره رحم مي‌توانيم توانايي پذيرش جنين براي رحم را به وجود بياوريم. اميدوارم بتوانيم مراحل کارآزمايي باليني درمان چسبندگي رحم را با سپري کردن کارآزمايي باليني، اين روش درماني را به دنيا معرفي کنيم.»

مراجعه بيماران نازايي به ايران از 164 کشور جهان

«علي صادقي‌تبار» مدير مرکز درمان ناباروري و سقط مکرر پژوهشگاه ابن‌سينا، ارديبهشت سال قبل(1402) با تاکيد بر اين‌که درمان ناباروري در ايران ارزان است، هزينه هر سيکل درمان در کشورهاي توسعه‌يافته را بين 10 تا 15 هزار دلار و در کشورهاي خاورميانه 5 تا 6 هزار دلار عنوان کرد و گفت: «در ايران هزينه اين درمان براي ايراني‌ها زير يک‌هزار دلار و بين 600 تا 700 دلار است.»

وي با بيان اين‌که، درمان ناباروري در همه جاي دنيا با ابزارها، امکانات و مواد مشابه انجام مي‌شود، افزود: «همين ابزارها و امکانات گران‌قيمتي که در مراکز ما وجود دارد، در ساير مناطق دنيا از جمله اروپا، آفريقا، هندوستان و آمريکا نيز وجود دارد، به‌عنوان نمونه دستگاه انکوباتوري که بعد از تشکيل جنين بايد شرايط رحم مادر را فراهم کند، با همين برند و همين ويژگي‌ها در ساير کشورها نيز استفاده مي‌شود.»

همچنين «سعيد کريمي» معاون درمان وزارت بهداشت، شهريور 1402 با اشاره به مراجعه بيماران خارجي براي درمان به ايران از 164 کشور جهان، اظهار کرد: «اين مراجعه‌کنندگان از اروپا، آمريکاي جنوبي و شمالي و آسيا هستند اما بيماران کشورهاي عراق، افغانستان، تاجيکستان، ارمنستان، پاکستان و ترکيه عمده مراجعين را تشکيل مي‌دهند.»

به‌صرفه بودن درمان ناباروري در ايران و قطعي بودن آن نسبت به ساير کشورها، موجب شده است که ارز قابل‌توجهي هم از گردشگري سلامت براي کشورمان حاصل شود. همچنين هيچ فردي از دهک‌هاي پايين جامعه و مناطق محروم از خدمات درماني نازايي به‌دليل مالي محروم نيست که همين اقدامات، موجب جواني جمعيت و افزايش نشاط در کيان خانواده‌ها مي‌شود.

منبع: ايسنا